'Pittige Buurt' in Heist-op-den-Berg. Door kansen te zien en in gesprek te gaan met partners kun je ver komen

Ten Kerselaere is gevestigd in de wijk Boonmarkt aan de rand van Heist-op-den-Berg. Op het eerste gezicht lijkt het een rustige buurt, maar de Boonmarkt telt toch zo’n 900 inwoners en een nieuwbouwwijk zal binnenkort dat aantal nog met 400 doen toenemen. “De wijk ontstond zo’n vijftig jaar geleden,” vertelt Ilse. “Veel oorspronkelijke bewoners wonen er nog altijd. Maar zodra een huis vrijkomt, trekken er jonge mensen in.” Zo komt het dat de wijk vooral uit jonge en oude bewoners bestaat met tussenin een leeftijdskloof. De Boonmarkt is geen welvarende buurt. Het gemiddelde inkomen ligt er onder het nationale gemiddelde en er is veel sociale huisvesting. Het is in deze wijk dat het project Pittige Buurt werd opgestart.

Buurtbewoners met een kwetsbaarheid uit de Boonmarkt, die hulp of ondersteuning zoeken, kunnen terecht in Ten Kerselaere. “We bieden hier trajectbegeleiding,” legt Veerle uit. “We nemen mensen bij de hand en zoeken samen naar de beste weg vooruit. Soms kunnen we zelf helpen, soms schakelen we een partner in.” De campus biedt een brede waaier aan zorgvormen: van een woonzorgcentrum en assistentiewoningen tot studio’s voor mensen met psychische problemen en verblijfplaatsen voor wie leeft met multiple sclerose of niet-aangeboren hersenletsel. Zo’n 117 mensen verblijven er permanent, het dagcentrum vangt nog eens 65 personen per dag op.

Woonzorghuis Ten Kerselaere had bij de start van Zorgzame Buurten al ervaring met buurtgericht werken. In 2016 nam het deel aan het project Zilver aan Zet. “Zoals de naam doet vermoeden, lag de focus toen op oudere buurtbewoners,” vertelt Veerle. “Een buurtanalyse had namelijk aangetoond dat veel mensen op leeftijd eenzaam waren. Zochten ze hulp, dan moesten ze vaak tien keer hun verhaal doen vooraleer ze écht geholpen werden. Zorgpartners werkten te veel naast elkaar. Buurtbewoners hadden ook geen idee waarvoor ze in Ten Kerselaere terechtkonden, terwijl wij net dachten bekend te zijn. Met de oprichting van een buurtcomité hoopten we meer aansluiting te krijgen met de buurt. We organiseerden ook buurtfeesten en netwerkmomenten waarop bewoners en zorgpartners elkaar beter leerden kennen.”

Zilver aan Zet liep tot 2019, maar in Ten Kerselaere bleven ze ook daarna buurtgericht werken. In 2021 tekenden Veerle en Ilse gemotiveerd in op zorgzame buurten. “We hadden met het vorige project namelijk vastgesteld dat een zorgzame buurt een grote meerwaarde is voor de bewoners. Extra waardevol was deze keer dat we heel wat ervaring uit het vorige project konden meenemen en dat ook het lokaal bestuur en de eerstelijnszone wilden meewerken. Bij de start van Pittige Buurt voerden Veerle en Ilse opnieuw een buurtanalyse uit. “Die was nodig, want een populatie verandert doorheen de jaren en met haar ook de zorgnoden. Zo stelden we deze keer vooral een gemis aan psychologische ondersteuning vast. We zagen ook veel problematische thuissituaties en jongeren met wie het niet zo goed ging.”

Met Pittige Buurt hadden Veerle en Ilse twee doelen voor ogen. “Enerzijds wilden we onze partners nog zichtbaarder maken voor de bewoners. Om dat doel te realiseren organiseerden de initiatiefnemers verschillende netwerkmomenten. Soms waren die bedoeld om partners onderling te verbinden, andere keren brachten we partners en buurtbewoners samen. Of we organiseerden informele ontmoetingsmomenten zoals het buurtfeest vandaag. Anderzijds wilden we in dit nieuwe project specifiek aandacht besteden aan jongeren. Zij vormen een groot aandeel in de wijk en de buurtanalyse had uitgewezen dat er wel wat problemen waren”.

Op een van de netwerkomenten raakt Ilse aan de praat met de jeugdhulpbouwwerker van Heist-op-den-Berg en wordt er beslist om de krachten te bundelen. Zo ontstaan er twee waardevolle initiatieven voor de jeugd van de Boonmarkt. “In 2021 openden we het Chillpoint. Buurtbewoners gaven aan dat er in het skatepark regelmatig overlast was: hangjongeren veroorzaakten lawaai en er werden sporen van druggebruik gevonden. Met het Chillpoint wilden we jongeren een eigen, maar veilige plek bieden mét begeleiding. Elke woensdagavond waren ze in Ten Kerselaere welkom om er samen bij te kletsen, te kickeren, gezelschapspellen te spelen of deel te nemen aan een vormingssessie. Zo konden ze bijvoorbeeld leren hoe je solliciteert voor een weekend- of vakantiebaan. Het Chillpoint werd ondertussen stopgezet omdat het OCMW van Heist-op-den-Berg een Overkophuis opende met nog meer faciliteiten voor onze jeugd.”

“Wat we wél nog steeds aanbieden”, gaat Ilse verder, “zijn studeerplekken. Veel jongeren uit de buurt kunnen thuis moeilijk leren omdat ze er geen rustige ruimte of internet hebben. Wij beslisten om lokalen die geregeld leeg staan, aan te bieden als stille studieplekken. Dat sloeg aan. Wat begon als een initiatief tijdens de examenperiode, is nu een aanbod doorheen het hele schooljaar. Regelmatig zitten hier een vijftiental jongeren over hun boeken gebogen, tot middernacht als het nodig is. Op zonnige dagen wordt er zelfs buiten gestudeerd. Bewoners en medewerkers van Ten Kerselaere zijn altijd geïnteresseerd en vragen hen dan nieuwsgierig hoe de studies vlotten. Maar ook binnen zien we mooie interacties: op het whiteboard verschijnen geregeld bemoedigende boodschappen van ouderen aan de jeugd. En soms ook omgekeerd.”

“We zijn blij dat het intergenerationele contact hier zo spontaan groeit.” Ilse geeft met plezier het voorbeeld van de Chiro, die haar lokaal vlak naast Ten Kerselaere heeft. “Voor de jaarlijkse wafelslag hebben de Chiroleden aan de ouderen gevraagd of ze wilden helpen bakken. Die waren opgetogen dat ze iets konden bijdragen. Zulke momenten doorbreken hardnekkige stereotypes: jongeren zien ouderen niet langer als hulpbehoevend, maar als mensen vol ervaring en wijsheid. En precies dát is de kern van zorgzame buurten: niet focussen op beperkingen, maar op mogelijkheden.”

Hoewel Veerle en Ilse het liefst zien dat intergenerationeel contact spontaan ontstaat, geven ze het soms een duwtje in de rug. “Naast Ten Kerselaere ligt een buitenschoolse kinderopvang, waar kinderen tijdens elke vakantie één keer per week kunnen kiezen voor activiteiten met onze bewoners. Daarnaast loopt het project Knoop in de Zakdoek met leerlingen van het vierde leerjaar. Zij bezoeken maandelijks mensen met dementie en spelen met hen spelletjes, knutselen of wandelen. Ook met een school voor type 9-onderwijs is er een fijne samenwerking: hun leerlingen organiseren iedere maand een bingo of een marktje met zelfgemaakte spullen voor de bewoners. Zo ontstaan op een laagdrempelige manier waardevolle ontmoetingen tussen jong en oud.”

“Door kansen te zien en in gesprek te gaan met partners kun je ver komen”, zegt Veerle. “Het hoeven ook niet altijd grote initiatieven te zijn. In Heist-op-den-Berg merkten we bijvoorbeeld een leemte op  vlak van psychologische begeleiding. Samen met de eerstelijnszone hebben we daarom een project met psychologen opgezet. Eén keer per week kunnen mensen nu discreet langsgaan bij een psycholoog die naar Ten Kerselaere komt. Naast de psychologische ondersteuning zijn we met dezelfde partner nog een infopunt voor mantelzorgers hier op de campus aan het uitwerken. En ook met de gemeente hebben we vaak samengewerkt. Buurtbewoners kunnen in Ten Kerselaere dagelijks voor 11 euro eten. Maar met de steun van het lokaal bestuur bieden we eenmaal per maand een maaltijd aan voor slechts 2,4 euro. Dat aanbod is een succes, want er is veel armoede. We hopen dat de gemeente het aanbod in de toekomst zelfs nog verder kan opdrijven naar eenmaal per week.”  

Is Pittige Buurt dan een verhaal van louter successen? Volgens Veerle waren er ook wel wat uitdagingen. “Zo hadden we gehoopt dat de bewoners van de Boonmarkt op termijn zelf buurtverbinders zouden worden en met initiatieven zouden komen, maar dat werkt niet. Mensen willen die rol niet vervullen en spilfiguren in de buurt zijn zelden professionals. Iemand als Ilse die de regie in handen heeft, is dus echt noodzakelijk. Een andere moeilijkheid is het bereiken van de meest geïsoleerde mensen. Zij kennen ons en wij weten wat er speelt. Soms lukt het om hen te betrekken, soms heeft het juist het tegenovergestelde effect.”

Maar toch kijken Veerle en Ilse met veel trots terug. “We durven zelfs zeggen dat we meer hebben gerealiseerd dan we vooropgesteld hadden. Zo hadden we nooit durven dromen dat het intergenerationele luik zo goed zou werken. Daarnaast hebben we ook voor een soort mindsetwijziging op de campus gezorgd. Buurtgericht werken is geen aparte opdracht, het zit gewoon in het DNA van Ten Kerselaere. En het is de toekomst. Je ziet dat mensen er beter van worden, dus wij gaan verder.”