BMI bij schoolkinderen

De CLB’s bewaken de groei van álle kinderen in Vlaamse scholen. Ze doen dit met een vaste regelmaat. Tot en met het schooljaar 2017-2018 werden kinderen tijdens hun schoolloopbaan 7 maal gewogen en gemeten: in de 1ste en 2de kleuterklas, in het 1ste , 3de en 5de leerjaar van het lager onderwijs, en in het 1ste en 3de leerjaar van het secundair onderwijs (of de equivalente leeftijden in het buitengewoon onderwijs). Vanaf het schooljaar 2018-2019 wordt dit aangeboden aan 5 leeftijdsgroepen: 1ste kleuterklas, 1ste leerjaar, 4de leerjaar, 6de leerjaar en 3de secundair van het gewoon onderwijs en de leeftijdscohorte 3-jarigen, 6-jarigen, 9-jarigen, 11-jarigen en 14-jarigen in het buitengewoon onderwijs. 

De metingen (waaronder lengte en gewicht) worden bijgehouden in een elektronisch leerlingendossier. Dit laat toe om statistieken en kencijfers te rapporteren op groepsniveau, en op die manier ook beleidsrelevante data aan te leveren. Zo kan de gezondheid van de populatie kinderen worden opgevolgd en kunnen eventuele noden gesignaleerd worden. 

De Body Mass Index (BMI) drukt de verhouding uit tussen het lichaamsgewicht en de lengte, en wordt berekend door het gewicht in kilogram te delen door het kwadraat van de lengte in meter (BMI = kg/m2 ). 

De BMI werd op groepsniveau in verband gebracht met gezondheidsrisico’s en wordt daarom vaak gebruikt om de gewichtsstatus van bevolkingsgroepen te beoordelen. Gewoonlijk wordt de BMI ingedeeld als ‘laag gewicht’, ‘normaal gewicht’, ‘overgewicht’, of ‘obesitas’’. Voor volwassenen gebruiken we daarvoor vaste afkapwaarden (respectievelijk 25 en >30 kg/m2 ) maar voor kinderen is een aangepaste benadering nodig omdat zij nog volop groeien en ontwikkelen en de grenzen voor een hoge of lage BMI daarom wijzigen met de leeftijd.

Een ‘normaal gewicht’ is een afgebakende zone  op de Body Mass Index (BMI) referentiecurve die over het algemeen (op groepsniveau) samengaat met een lager gezondheidsrisico in vergelijking met de zones voor overgewicht of ondergewicht. We gebruiken de term ‘normaal gewicht’ dan ook om naar deze BMI-zone te verwijzen. Een ‘normaal gewicht’ garandeert niet dat iemand (op individueel niveau) een goede gezondheid heeft, of dit gewicht op een gezonde manier bereikt.

Voor kinderen en jongeren tot de leeftijd van 18 jaar wordt de BMI vergeleken met referentiecurven van de BMI naargelang de leeftijd. Er is een aparte curve voor jongens en meisjes. Voor de beoordeling van de BMI van een individuele leerling kan gebruik worden gemaakt van een lokale (Vlaamse) referentiecurve, maar voor epidemiologische analyses is een internationale referentie meer gepast. 

In dit rapport worden de BMI-groepen overgewicht en obesitas bepaald door de BMI te vergelijken met de referentie van de International Obesity Task Force (IOTF). De IOTF afkapwaarden voor overgewicht en obesitas zijn de leeftijdsspecifieke curven (‘percentielen’) die op 18 jaar overeenkomen met de volwassen afkapwaarden van 25 en 30 kg/m2 . 

De BMI-groep ondergewicht (incl. ernstig ondergewicht) wordt bepaald aan de hand van de BMI groeistandaard (tot de leeftijd van 5 jaar) of groeireferentie (vanaf 5 jaar) van de Wereldgezondheidsorganisatie. De WHO afkapwaarde voor ondergewicht is de referentielijn die 2 keer de standaarddeviatie (-2SD) onder het gemiddelde ligt. De ‘verwachte prevalentie’ van ondergewicht is daarom 2.3%.

Het dashboard bevat alle BMI waarden die de CLB’s registreerden tijdens de systematische contactmomenten van leerlingen in het gewoon en in het buitengewoon onderwijs. 

De prevalentie van een normale of afwijkende BMI wordt gerapporteerd binnen bepaalde leeftijdsgroepen op basis van de doelleeftijd van het betreffende systematische contact. Dit verzekert de proportionele aanwezigheid van leerlingen uit het reguliere en uit het buitengewone onderwijs, alsook leerlingen met schoolvertraging of -versnelling. Daarom hebben niet alle leerlingen in de beoogde leeftijdsgroep ook daadwerkelijk die leeftijd (sommige zullen wat jonger of ouder zijn), maar voor het beoordelen van de BMI van elke individuele leerlingen wordt de BMI wel vergeleken met de afkapwaarden op zijn/haar exacte leeftijd. 

De geografische indeling van de meetresultaten is gebaseerd op de woonplaats van het kind. Onder de keuze ‘all’ in de categorie ‘gewest’ zijn alle meetresultaten van kinderen in Vlaamse scholen opgenomen, ook van de kinderen die buiten het Vlaams Gewest of het Brussels Hoofdstedelijk Gewest gedomicilieerd zijn.

Onderstaand rapport is beschikbaar voor historische doeleinden. Meer actuele cijfers over de gewichtsstatus op de leeftijd van 24 maanden zijn beschikbaar in het cijferrapport BMI van Opgroeien, en voor schoolgaande kinderen en jongeren via het BMI-dashboard op de website van het Departement Zorg. 

De meer recente rapporten zijn gebaseerd op een aangepaste indeling in leeftijdsgroepen die de Vlaamse schoolbevolking beter weerspiegelt. De cijfers uit onderstaand rapport werden anders ingedeeld en zijn daarom niet rechtstreeks vergelijkbaar met recentere cijfers over de BMI van schoolgaande kinderen en jongeren in Vlaanderen.