Arseen

Arseen is een semi-metaal (metalloïde), met zowel eigenschappen van een metaal als van een niet-metaal. Arseen komt van nature voor in het milieu: in de bodem, in gesteente en in grondwater. Maar het wordt ook door menselijke activiteiten verspreid, zoals de aanwezigheid van arseen in bestrijdingsmiddelen, in sigarettenrook en in industrieën. Arseen kent verschillende toepassingen, waaronder: 

• Houtbehandeling: behandeling van hout om rotten te voorkomen. 
• Glasindustrie: productie van glas. 
• Legeringen: versterking van koperen en loodlegeringen.
• Non-ferro industrie: productie en verwerking van koper, zink, lood,... (dit zijn metalen die geen ijzer bevatten). 
• Bestrijdingsmiddel: vroeger gebruik als pesticide, tegenwoordig is dit verboden in België.
• Medische sector: behandeling van parasieten en sommige soorten kanker.

Toxicologisch kan arseen opgedeeld worden in drie vormen: 

1. Anorganische arseenverbindingen: meest toxische vorm;
2. Organische arseenverbindingen;
3. Arsinegas.

Blootstelling aan arseen is onder andere afhankelijk van de duur van blootstelling, en de hoeveelheid waaraan je wordt blootgesteld.

Er zijn verschillende wegen waarlangs arseen ons lichaam kan binnen dringen:

• Via voeding: anorganisch arseen komt voor in voeding (zoals rijst, granen en groenten). De organische, en minder toxische, vorm van arseen is terug te vinden in vis, schaal- en schelpdieren. Een zekere mate van achtergrondblootstelling aan arseen via voeding is onvermijdbaar. Op Europees en federaal niveau zijn er maximumgehaltes van arseen in rijst en rijstproducten bepaald.
• Via water: arseen kan opgenomen worden in het lichaam via het drinken van (verontreinigd) water. Arseen kan voorkomen in leidingwater, flessenwater en grondwater. Arseen kan in grondwater terechtkomen doordat de bodem van nature rijk kan zijn aan mineralen die arseen bevatten (zoals pyriet en glauconiet). Daarnaast kan arseen ook in de bodem en het grondwater aanwezig zijn door via neervallend stof, het (historisch) gebruik van meststoffen/bestrijdingsmiddelen  en/of afvalwater. Als je niet aangesloten bent op het openbare waterleidingnet, is het aangeraden om het putwater te laten testen.

• Via het inademen en opeten van stof: indien een grond vervuild is met arseen, kunnen stofdeeltjes ingeademd/opgegeten worden door hand-mond contact tijdens het tuinieren of door kinderen die op de grond spelen. 
• Tijdens zwangerschap: blootstelling aan arseen kan vanuit het bloed van de moeder via de moederkoek doorgegeven worden aan het ongeboren kind. 

Arseen is kankerverwekkend. Langdurige blootstelling aan arseen wordt gelinkt aan long-, huid- en blaaskanker. Andere mogelijke gezondheidseffecten van langdurige blootstelling aan arseen zijn huidaandoeningen, effect op het zenuwstelsel en  hart- en vaatproblemen. Aandoeningen op korte termijn (acute blootstelling) zijn ernstige maag-darmklachten (hevige buikpijn, braken, diarree), spierkrampen, hevige dorst, snelle pols, hevige hoofdpijn. Grote doses kunnen leiden tot de dood.

Om extra blootstelling aan arseen te beperken, zijn er enkele tips die je kunt volgen: 

• Stop met roken;
• Eet gevarieerd en wissel af in soorten zetmeelbronnen;
• Eet gevarieerd en wissel af in soorten vis, schaal-en schelpdieren;
• Laat putwater controleren bij vermoeden van een arseenrijke bodem wanneer dit gebruikt wordt als drinkwater.

Daarnaast zijn er nog bijkomende voedingstips voor baby's en peuters: 

• Zorg voor gevarieerde en evenwichtige voeding en laat zetmeelbronnen niet enkel vervangen door vaste voedingsmiddelen op basis van rijst;
• Kook rijst in een voldoende grote hoeveelheid water (6 keer zoveel water als rijst), en giet het kookwater weg alvorens de rijst op te dienen;
• Geef niet regelmatig rijstkoeken als snack;
• Vervang borstvoeding, flesvoeding of koemelk niet door rijstdranken;
• Raadpleeg een arts of diëtist over geschikte alternatieven voor koemelk voor kinderen met een allergie of intolerantie.

Als jij in een milieugezondheidskundig aandachtsgebied woont waarin een verhoogde blootstelling aan arseen verwacht wordt, kan je ook nog bijkomende adviezen volgen om extra blootstelling tot een minimum te beperken.

Het telen van groenten of het eten van eieren van eigen kippen wordt soms afgeraden in aandachtsgebieden. Wil je toch graag groenten telen, laat dan je bodem onderzoeken. Je krijgt een teeltadvies samen met de resultaten van het onderzoek. Was zelfgeteelde groenten en fruit extra goed.

Een gezondheidskundige advieswaarde (GAW) geeft een grens aan waarbij langdurige blootstelling aan een stof geen of nauwelijks negatieve effecten heeft op de gezondheid. Er is een GAW voor arseen in buitenlucht afgeleid, die geldt voor chronische inhalatie.