Varicella (waterpokken)

Het varicellazostervirus (VZV) veroorzaakt waterpokken, een besmettelijke virale infectie die vooral bij kinderen voorkomt. Bijna ieder kind krijgt waterpokken en bij de meesten geneest dit vanzelf binnen een 10-tal dagen. Toch kunnen er bij jonge baby’s soms ernstige complicaties optreden, waardoor opname in het ziekenhuis nodig is. Volwassenen lopen een groter risico op complicaties en kunnen een ernstiger verloop van de ziekte ervaren. Na genezing ben je levenslang beschermd tegen waterpokken.

Het varicellazostervirus kan naast waterpokken ook gordelroos (Zona) veroorzaken. Dit komt omdat het virus, na het doormaken van waterpokken, in het lichaam aanwezig blijft. Als het virus op latere leeftijd weer actief wordt (reactivatie), kan het gordelroos veroorzaken. Gordelroos komt dan weer vaker voor bij ouderen. Doordat gordelroos en waterpokken tot dezelfde familie van herpesvirussen behoren, kan je als volwassene met gordelroos je kind besmetten met waterpokken. 

Symptomen 

Waterpokken zijn gemakkelijk te herkennen aan de huiduitslag die plotseling ontstaat en in verschillende fasen verschijnt:

• Rode bultjes: de eerste tekenen van de uitslag zijn vaak kleine, rode bultjes beginnend op de borst, rug en gezicht, die zich verder verspreiden over het hele lichaam. Er zijn meer rode bultjes op de romp dan op de armen en benen. 
• Blaasjes: de bultjes veranderen in kleine blaasjes die met vocht zijn gevuld. Op dit moment kan de huid geïrriteerd raken en de jeuk intenser worden. Het is belangrijk om niet te krabben, omdat dit kan leiden tot littekens en infecties.
• Korstjes: de blaasjes drogen op en vormen korstjes, die na ongeveer 10 dagen verdwijnen.

Kenmerkend bij waterpokken   is dat de verschillende fasen (rode bultjes, blaasjes en korstjes) gelijktijdig aanwezig zijn. De uitslag gaat vaak gepaard met sterke jeuk en soms pijn. Naast de huiduitslag kunnen ook andere symptomen optreden, zoals lichte koorts, hoofdpijn, hoesten en wondjes op slijmvliezen, bijvoorbeeld in de mond. 

Verspreiding 

Het varicellazostervirus wordt van mens op mens overgedragen en verspreidt zich vooral in de winter of vroege lente. Het virus verspreidt zich:

• Via de lucht, door druppeltjes die vrijkomen bij hoesten of niezen.
• Door direct contact met het vocht uit de blaasjes.

Waterpokken zijn besmettelijk vanaf 2 dagen voordat de huiduitslag zichtbaar wordt, en blijven besmettelijk tot de laatste blaasjes zijn ingedroogd en korstjes hebben gevormd.

De vaccinatie tegen waterpokken zit niet in het basisvaccinatieschema. Volgens de Hoge Gezondheidsraad is vaccinatie tegen waterpokken met 2 dosissen wel veilig en effectief, zowel tegen ziekte zelf, als tegen doorbraakinfecties. Toch wordt de vaccinatie op dit moment niet algemeen aanbevolen. 

Voor bepaalde risicogroepen kan vaccinatie wél aangeboden worden: 

• Vrouwen die zwanger willen worden en nooit waterpokken hebben gehad of niet gevaccineerd zijn.
• Pasgeboren baby’s van wie de moeder rond de periode van de bevalling besmet is geraakt.
• Jongeren en volwassenen die nooit waterpokken hebben gehad of niet gevaccineerd zijn.
• Niet-immune personen die nauw contact hebben met kwetsbare mensen, zoals patiënten met een zwak immuunsysteem of jonge kinderen.
• Niet-immune vrouwen met een zwangerschapswens.
• Niet-immune zorgverleners die in de gezondheidssector werken. 

Wat kost het vaccin?

De prijs van het waterpokkenvaccin hangt af van het merk. Veel mutualiteiten betalen elk jaar een deel van de kosten voor bepaalde vaccins terug. Vraag advies aan je arts of neem contact op met je mutualiteit voor meer informatie.   
 

Waterpokken gaan meestal vanzelf over. De behandeling richt zich vooral op het verzachten van de klachten:

• Koorts: paracetamol kan helpen om de koorts te verlagen. Vermijd ontstekingsremmers zoals ibuprofen, omdat deze de huidproblemen kunnen verergeren.
• Jeuk: anti-allergiemedicatie kan de jeuk verminderen. Let op: Geef jonge kinderen nooit zomaar anti-allergiemedicatie zonder advies van een arts. 

In sommige situaties, zoals bij mensen met een verminderde weerstand of zwangere vrouwen, kan een arts antivirale medicatie voorschrijven om de infectie minder ernstig te maken. In zeldzame gevallen kan ook een behandeling met varicellazoster immunoglobulines (VZIG) nodig zijn.  
 

Om de verspreiding van waterpokken te beperken:

• Houd kinderen thuis tot de blaasjes opgedroogd zijn. 
• Ga niet zwemmen met het zieke kind. 
• Vermijd krabben aan de letsels.
• Zorg voor goede hand-, hoest- en nieshygiëne.
• Vermijd contact met zwangere vrouwen en andere risicogroepen als je besmet bent.
   

Samenvatting

Kliniek: Koorts, hangerigheid, vlekjes beginnen op hoofd/romp en groeien uit tot vesikels.
Incubatieperiode: 10-21 dagen (meestal 13-18 dagen).
Besmettelijke periode: 2 dagen vóór blaasjes tot indrogen.
Besmettingsweg: druppels en aerogeen via aerosolen. Slijmvliescontact met inhoud blaasjes. Placentair.
Risicogroepen: personen met een verhoogd risico op complicaties: vb. acute leukemie, Hodgkin lymfoom, aangeboren of verworven immuundeficiëntie, orgaantransplantatie, niet-immune zwangere.
Meldingsplicht: niet van toepassing. 

Wering en vaccinatiebeleid in verschillende landen

De volgende tabel geeft een overzicht van de situatie o.b.v. een literatuur review uitgevoerd door Departement Zorg in juni 2023.

Op basis van deze review van de literatuur concluderen we dat er weinig volksgezondheidskundige argumenten zijn om schoolkinderen te blijven weren in een context zonder basisvaccinatie tegen varicella en met hoge beschermingsgraad op schoolleeftijd. Als leerlingen met varicella zich niet ziek voelen en in staat zijn om de les te volgen, hoeven ze niet langer thuis te blijven tot alle letsels zijn opgedroogd.  Vanaf 18 september 2023, zal de focus bij een melding van een schoolgaand kind met varicella zijn om de immuungecompromitteerde kinderen onder de nauwe contacten te verwittigen. Zie advies VWVJ.

Bij kinderen met varicella in een kinderdagverblijf blijft wering wel aangewezen gezien de immuniteitsgraad veel lager is en de kans op verwikkelingen hoger is in deze leeftijdsgroep.