Inspectie in forensische zorg

Forensische zorg richt zich op geïnterneerden: mensen die een strafbaar feit hebben gepleegd, maar die zorg nodig hebben door hun psychische problematiek. Die zorg kan vrijwillig zijn, maar kan ook als voorwaarde worden gesteld of verplicht worden opgelegd.

Een forensisch-psychiatrisch centrum (FPC) richt zich op geïnterneerden met een hoog risicostatuut, die psychiatrische begeleiding nodig hebben.

Enkele gespecialiseerde (afdelingen van) voorzieningen in de geestelijke gezondheidszorg en in de gehandicaptenzorg verlenen zorg aan geïnterneerden met een hoog, een middelhoog of een laag risicostatuut.

Zorginspectie focust op de aspecten die verband houden met de kwaliteit van de geboden zorg.

Zorginspectie is niet bevoegd om (de kwaliteit van) het individuele medische en therapeutische handelen te beoordelen. De focus van Zorginspectie ligt op de organisatie van de zorg en de maatregelen die de voorziening en haar medewerkers nemen om de kwaliteit van de zorg en de veiligheid van de zorggebruikers zo goed mogelijk te garanderen.

Zorginspectie wil de dagelijkse zorgpraktijk nagaan. Bij haar inspecties hanteert Zorginspectie verschillende methodieken zoals:

• observaties
• inzage in documenten
• bevraging van medewerkers en/of verantwoordelijken
• gesprekken met zorggebruikers en/of familieleden

Dossierinzage vormt een essentieel deel van de inspectiemethodiek, omdat we heel wat onderwerpen alleen op die manier kunnen objectiveren. Uit respect voor de bescherming van de privacy van de zorggebruiker engageert Zorginspectie zich uitdrukkelijk om zorgvuldig om te gaan met het controleren van gegevens in dossiers van zorggebruikers.

Meer algemene informatie over inspecteren vindt u op de pagina van Zorginspectie.

Inspectie met focus op de inhoudelijke werking

Forensisch-psychiatrische centra (FPC) voor geïnterneerden met een hoog risicostatuut

Op basis van een overeenkomst met de federale overheid staat Zorginspectie in voor het toezicht op de kwaliteit van de zorg in FPC Gent en FPC Antwerpen. De aansturing en opvolging van (de inspectievaststellingen in) de FPC’s is in handen van de federale overheid via een opvolgingscomité. Dat opvolgingscomité bestaat uit een vertegenwoordiging van de minister van Justitie, van de minister van Volksgezondheid (FOD VVVL en RIZIV) en van de Regie der Gebouwen.

Sinds de oprichting van de FPC’s voert een multidisciplinair team van Zorginspectie aangekondigde inspecties uit.

FPC Gent 

Het FPC Gent startte op in 2014. Eind 2015 werd een eerste oriënterende audit uitgevoerd, voorafgegaan door een grondige zelfevaluatie door de voorziening. Tijdens die audit lag de nadruk op de kwaliteit van de zorg en de patiëntveiligheid. Ook patiëntenrechten en de rechtspositie in het algemeen kregen speciale aandacht, gezien de kwetsbare positie van de patiëntengroep.
 

Begin 2017 vond een opvolgaudit plaats, met:

• opvolging van de knelpunten uit de eerste audit
• evaluatie van de uitstroom
• uitvoering van de gestandaardiseerde bevraging die ook in de ‘medium security’-afdelingen plaatsvond

In april en mei 2023 werd een opvolgingsinspectie uitgevoerd, waarbij Zorginspectie 2 dagen ter plaatse ging in FPC Gent en 2 dagen in FPC Antwerpen.

FPC Antwerpen 

Het FPC Antwerpen startte op in 2017. Een eerste oriënterende audit vond plaats begin 2019, voorafgegaan door een grondige zelfevaluatie door de voorziening. Tijdens die audit lag de nadruk op de kwaliteit van de zorg en de patiëntveiligheid. Ook patiëntenrechten en de rechtspositie in het algemeen kregen speciale aandacht, gezien de kwetsbare positie van de patiëntengroep. In april en mei 2023 werd een opvolgingsinspectie uitgevoerd, waarbij Zorginspectie 2 dagen ter plaatse ging in FPC Gent en 2 dagen in FPC Antwerpen.

Zorginspectie wil de inspecties in de FPC’s in de toekomst zoveel mogelijk laten aansluiten bij het toezicht in de psychiatrische ziekenhuizen, waar geen audits meer worden uitgevoerd.

‘Medium security’-afdelingen voor geïnterneerden met een gemiddeld risicostatuut

In 3 psychiatrische ziekenhuizen bestaan afdelingen voor geïnterneerden met een gemiddeld risicostatuut. Die afdelingen worden ook ‘medium security’-afdelingen genoemd.

• UPC Sint-Kamillus in Bierbeek
• OPZC Rekem
• PC Sint-Jan-Baptist in Zelzate

In deze 3 ‘medium security’-afdelingen vond in 2016 een gestandaardiseerde bevraging plaats. Dat verkennende bezoek had als doel meer zicht te krijgen op een aantal specifieke aspecten van deze vorm van forensische zorg. Op basis daarvan wou Zorginspectie:

• input leveren voor de uitwerking van een specifiek referentiekader forensisch-psychiatrische zorg
• in een latere fase meer gefundeerde uitspraken kunnen doen over deze zorg, zowel in deze als in andere voorzieningen
• beleidsaanbevelingen formuleren voor de verdere uitbouw van de forensisch(-psychiatrisch)e zorg

Klachtinspecties

Klachten over forensisch-psychiatrische centra (FPC) geeft Zorginspectie door aan het opvolgingscomité van de federale overheid dat instaat voor de aansturing en opvolging van de FPC’s. Als het aangewezen is, kan Zorginspectie een inspectie ter plaatse uitvoeren.

Klachten over voorzieningen in de geestelijke gezondheidszorg kunnen worden gemeld bij de afdeling Eerste Lijn en Gespecialiseerde Zorg van het Departement Zorg.

Klachten over forensische units in de gehandicaptenzorg kunnen worden gemeld bij de klachtendienst van het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap.

Als het aangewezen is, kan Zorginspectie een inspectie ter plaatse uitvoeren.

Het inspectieverslag bevat de vaststellingen van het inspectiebezoek. Het verslag heeft volgende doelen:

• Vaststellingen schriftelijk weergeven  
  Het verslag beschrijft de vaststellingen van de inspecteur. Bijvoorbeeld: voldoet de voorziening aan de geïnspecteerde regelgeving?
• De voorziening informeren
  Het inspectieverslag informeert de voorziening schriftelijk over de vaststellingen van Zorginspectie.
• Rapporteren aan inhoudelijk bevoegde entiteiten: VAPH en afdeling Eerste Lijn en Gespecialiseerde Zorg van het Departement Zorg.
• De betrokken lezers informeren
  In overeenstemming met de openbaarheidsregelgeving kunnen burgers inspectieverslagen raadplegen.
• Knelpunten signaleren 
  Inspecties leggen tekortkomingen, leemten en/of gebreken in de regelgeving bloot. Door die te signaleren kunnen de entiteiten van het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin verbeteringsacties ondernemen.

Zorginspectie moedigt voorzieningen aan om open te communiceren over haar vaststellingen. Voor alle vragen over de inspecties kunt u contact opnemen met contact.zorginspectie@vlaanderen.be 

Na een inspectiebezoek ontvangt de geïnspecteerde het ontwerpverslag met de vaststellingen van de inspectie.

• Reactiemogelijkheid
  De voorziening krijgt 14 kalenderdagen de tijd om schriftelijk te reageren. Het inspectieverslag wordt pas definitief nadat de geïnspecteerde de kans heeft gehad om te reageren op eventuele onjuistheden die in het verslag zijn opgenomen. Denk aan feitelijke vergissingen, onduidelijk omschreven vaststellingen of foutieve contactgegevens.
• Beslissing door de inspecteur 
  De inspecteur beoordeelt de reactie en beslist of het ontwerpverslag al dan niet wordt aangepast. Als er geen reactie wordt ingediend of als de reactie niet tot wijzigingen leidt, wordt het ontwerpverslag automatisch het definitieve verslag.
• De bevoegde entiteit informeren 
  Na elke inspectie deelt Zorginspectie haar vaststellingen en eventuele reacties met de bevoegde entiteit.
  • Voor de forensisch-psychiatrische centra (FPC) is dat het opvolgingscomité dat werd opgericht op het niveau van de federale overheid. Dat opvolgingscomité bestaat uit een vertegenwoordiging van de minister van Justitie, van de minister van Volksgezondheid (FOD VVVL en RIZIV) en van de Regie der Gebouwen.
  • Voor de voorzieningen in de geestelijke gezondheidszorg gaat het om de afdeling Eerste Lijn en Gespecialiseerde Zorg van het Departement Zorg.
  • Voor de voorzieningen binnen gehandicaptenzorg is het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) bevoegd.

De bevoegde entiteit volgt de vaststellingen uit het inspectieverslag op en of er gevolgen zijn voor de verdere erkenning, vergunning of toekenning van subsidies. Het feit dat de inspectie en handhaving gescheiden zijn, noemen we functiescheiding.

• Ondersteuning van het beleid
  Zorginspectie rapporteert niet alleen over individuele voorzieningen, maar neemt ook de taak op zich om, op basis van de inspectievaststellingen, een beeld te schetsen van een sector of een bepaalde problematiek.
• Informatie voor de burger 
  Zorginspectie wil de burger informeren over haar vaststellingen bij inspecties in Vlaamse zorgvoorzieningen. Op die manier levert Zorginspectie een bijdrage aan transparantie over de kwaliteit van de zorg in die voorzieningen.