Legionella in andere installaties

Koeltorens zijn systemen die warmte van een proces afvoeren naar de omgeving. Hierbij wordt water in contact gebracht met lucht, waardoor aerosolen kunnen ontstaan. Deze natte koeltorens worden gebruikt in de industrie en voor airconditioning van grote gebouwen. Koeltorens kunnen groot en zichtbaar zijn, maar ook klein en onopvallend. Wereldwijd zijn ze vaak betrokken bij grote legionella-uitbraken.

Het Legionellabesluit beschrijft specifieke maatregelen voor koeltorens, met onderscheid tussen types:

• Natuurlijke of geforceerde trek
• Gebruik van oppervlaktewater of niet

Voor elke koeltoren moet een legionellabeheersplan worden opgesteld, met daarin contactgegevens van de verantwoordelijke, een technische beschrijving van het koeltorencircuit, risicoanalyse en preventiemaatregelen. Ook zijn exploitanten verplicht om hun koeltoren te melden via een meldformulier. Dit is van belang om bij een uitbraak de bron snel te kunnen vinden.

Deze leidraadpdf bestand1.2mb helpt in het opstellen van een legionellabeheersplan voor koeltorens.

In het kader van het Legionellabesluit is het verplicht om als exploitant een inrichting met een koeltoren te melden.

Er zijn drempelwaarden vastgelegd om de legionella-analyseresultaten te interpreteren en op te volgen. Bij overschrijding van deze waarden zijn verschillende acties vereist. Meldingen aan het Departement Zorg gebeuren via legionella@vlaanderen.be.

Minimale opvolging (1 juni - 15 oktober)

• Continu temperatuurmonitoring
• Minstens twee waterstalen in de aanvoerleiding:
  • Eerste staal: na 14 dagen met oppervlaktewatertemperatuur >20°C (uiterlijk voor 15 juli)
  • Tweede staal: in het midden van de resterende periode

Interpretatie van de drempelwaarden

De analyseresultaten en drempelwaarden worden steeds uitgedrukt in kolonievormende eenheden per liter, wat wordt afgekort als KVE/l.
 

Minimale opvolging (1 juni - 15 oktober)

• Continu temperatuurmonitoring
• Minstens twee waterstalen in de aanvoerleiding:
  • Eerste staal: na 14 dagen met oppervlaktewatertemperatuur >20°C (uiterlijk voor 15 juli)
  • Tweede staal: in het midden van de resterende periode

Interpretatie van de drempelwaarden

Minimale opvolging

• Jaarlijks onderhoud
• Minstens twee stalen per jaar:
  • Continu werkende systemen:
    • Eerste staal: tussen 1 april en 31 mei
    • Tweede staal: tussen 15 juli en 15 september
  • Niet continu werkende systemen:
    • Eerste staal: binnen twee weken na opstart
    • Tweede staal: midden in de bedrijfsperiode

Interpretatie van de drempelwaarden

Biologische afvalwaterzuiveringsinstallaties werken met bacteriën om afvalwater te zuiveren. Onderzoek in Nederland en Vlaanderen toont aan dat ook legionellabacteriën aanwezig kunnen zijn in deze installaties. Tijdens het zuiveringsproces kunnen kleine waterdruppels (aerosolen) met Legionella in de lucht terechtkomen, wat risico’s kan opleveren voor werknemers en omwonenden.

Installaties waar Legionella kan groeien én die aerosolen verspreiden, vormen het grootste risico. Dit risico is groter bij installaties met:

• Een biologisch zuiveringsproces.
• Voedselrijk afvalwater.
• Watertemperaturen tussen 25°C en 45°C (optimale groei tussen 30°C en 38°C).
• Beluchting van het afvalwater.

Hoe Legionella precies via aerosolen in de lucht komt, is nog niet volledig duidelijk. Onderzoek toont aan dat aerosolen vooral gevormd worden bij de beluchting van afvalwater. Weersomstandigheden zoals wind en luchtvochtigheid spelen een grote rol in de verspreiding van deze aerosolen.

Het risico op legionellabesmetting hangt af van verschillende factoren:

1. De kans op groei van Legionella in het systeem.
2. De kans op verspreiding via aerosolen.
3. De blootstelling aan de bacterie.
4. Het effect van de blootstelling.

Deze factoren kunnen in de volgende formule worden gegoten: 

Omdat het effect van blootstelling moeilijk te kwantificeren is, kan het risico niet eenvoudig worden ingeschat. 

Om risico’s te beperken, kunnen afvalwaterzuiveringsinstallaties maatregelen nemen om de groei (factor 1 in de formule) en verspreiding (factor 2 in de formule) van Legionella te verminderen door: 

• De temperatuur van het water buiten de optimale groeiomstandigheden (30-38°C) te houden.
• Het beluchtingsproces aan te passen of de beluchtingsbassins af te dekken.

Installatie specifiek onderzoek is nodig om de juiste maatregelen te bepalen. Handleidingen zoals die van het RIVM en KWR bieden ondersteuning bij het uitvoeren van een risicoanalyse en het opstellen van een beheersplan.

Ten slotte is het belangrijk om te zorgen voor goede bescherming van werknemers, tegen het inademen van aerosolen die mogelijk besmet zijn met Legionella. Hiervoor is het noodzakelijk om medewerkers voor te lichten over het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen (FFP3 masker).

Hoewel Legionellose een meldingsplichtige ziekte is in Vlaanderen, vallen afvalwaterzuiveringsinstallaties momenteel niet onder het Vlaams legionellabesluit. De noodzaak voor wetgeving wordt echter onderzocht. Bedrijven kunnen proactief een risicoanalyse uitvoeren en maatregelen nemen om legionellagroei en -verspreiding te beheersen.

Er is nog veel onduidelijk over de groei van legionellabacteriën in afvalwater en hun verspreiding via aerosolen. Huidige analysemethodes zijn complex en er bestaan nog geen gestandaardiseerde meetmethoden voor Legionella in afvalwater of in de lucht.

Momenteel loopt er een projectstudie in Vlaanderen om meer inzicht te krijgen in de legionellarisico’s in afvalwaterzuiveringsinstallaties. Dit onderzoek richt zich op analysemethodieken en de verspreiding van aerosolen.