Patiëntenrechten en klachtbemiddeling in het ziekenhuis

Sinds 2002 hebben we in België een wet patiëntenrechten. Deze rechten zorgen ervoor dat u als patiënt goed geïnformeerd bent en dat u inspraak hebt in uw zorg. Ze helpen ook om een vertrouwensband op te bouwen met uw zorgverlener, wat belangrijk is voor een goede behandeling. 

Samengevat gaat het om deze basisrechten.

• Recht op een kwaliteitsvolle zorg;
• Recht op vrije keuze van zorgverlener;
• Recht op informatie: over uw gezondheidstoestand, maar ook over mogelijke behandelingen en de risico’s en kostprijs ervan, zodat u goed geïnformeerde beslissingen kunt nemen;
• Recht op toestemming: u moet uw toestemming kunnen geven voor een onderzoek of behandeling en u mag deze ook weigeren;
• Recht op een zorgvuldig bijgehouden en veilig bewaard medisch dossier;
• Recht op bescherming van uw persoonlijke levenssfeer: wat u met uw zorgverleners bespreekt en wat in uw medisch dossier staat, is vertrouwelijk;
• Recht om klacht neer te leggen en klachtbemiddeling door een bevoegde ombudsdienst;
• Recht om zich te laten bijstaan door een of meerdere vertrouwenspersonen: dit is iemand aan wie u officieel de toestemming geeft om u bij te staan in al uw contacten met de gezondheidszorg. Deze vertrouwenspersoon kan niet in uw plaats uw rechten als patiënt uitoefenen of in uw plaats beslissen;
• Recht op pijnbehandeling.

De wet regelt daarnaast ook de vertegenwoordiging van de patiënt als die zelf niet meer in staat is om zijn rechten uit te oefenen.

In 2023 kreeg de wet een herziening met een aantal nieuwe principes zoals de samenwerkingsplicht tussen patiënt en zorgverlener, doelgerichte zorg met aandacht voor de levensdoelen en voorkeuren van de patiënt en de rol van de naasten van de patiënt.

Uw samenwerkingsplicht als patiënt betekent onder meer dat u ook zelf correcte en volledige informatie geeft over uw gezondheidstoestand, medicatie en medische voorgeschiedenis, en dat u de adviezen en instructies van de zorgverleners zo goed mogelijk opvolgt. Dit is essentieel voor een goede diagnose en resultaatgerichte behandeling.

Regelgeving

• Wet op de patiëntenrechten

Een wet is federale wetgeving. De federale overheid heeft op zijn website over deze wet ook 8 korte video's over de rechten en de medewerking van de patiënt in de zorgrelatie: Welke zijn de rechten van de patiënt? (belgium.be)

Vindt u dat uw patiëntenrechten niet gerespecteerd werden of ervaart u een probleem dat niet met de betrokken zorgverleners opgelost geraakt? Dan kunt u terecht bij de ombudsdienst van het ziekenhuis.

De ombudsfunctie is verplicht voor de ziekenhuizen en ook de rol en de taken van de ombudsfunctie zijn wettelijk vastgelegd.

Een ombudspersoon moet neutraal en onafhankelijk uw klacht onderzoeken, gaat in gesprek met de betrokken zorgverleners, informeert u over het gevolg dat het ziekenhuis geeft aan uw klacht en kan voor u bemiddelen als u dat wilt. De ombudsdienst moet u correct doorverwijzen als de klachtbehandeling of bemiddeling niet tot resultaat leidt. Een ombudspersoon is gebonden door het beroepsgeheim.

Ziekenhuizen kunnen leren uit klachten om de zorg of dienstverlening algemeen te verbeteren. De ombudsdienst doet op basis van zijn klachtbehandeling aanbevelingen aan het ziekenhuis om gelijkaardige klachten en incidenten in de toekomst te voorkomen. 

Regelgeving

• Voorwaarden waaraan de ombudsfunctie in de ziekenhuizen moet voldoen

Bent u ontevreden over de wijze waarop de ombudspersoon uw klacht heeft behandeld? Dan kunt u hierover een klacht indienen bij het Departement Zorg. Het Departement Zorg is bevoegd voor het kwaliteitsbeleid, de werking en de organisatorische aspecten van een ziekenhuis (erkenningsnormen), en daardoor ook voor de controle op de werking van de ombudsdiensten in de ziekenhuizen.

Een klacht over de werking van de ombudsdienst of die verband houdt met erkenningsnormen voor ziekenhuizen, bezorgt u via het webformulier op onze klachtenpagina.

Andere types van klachten kan het Departement Zorg zelf niet behandelen en we mogen ook niet namens een patiënt met een ziekenhuis bemiddelen.

We geven enkele voorbeelden van andere instanties voor specifieke klachten als de klachtbehandeling door de ombudsdienst niet tot een oplossing leidt.

• Orde der artsen: de orde is bevoegd voor een fout begaan door een arts in de uitoefening van zijn beroep. Ze is georganiseerd in Provinciale Raden. Een klacht wordt behandeld door de Provinciale Raad waar de arts is ingeschreven. Algemeen kunt u de Orde der artsen bereiken via het contactformulier op hun website.
• Juridische dienst van uw ziekenfonds: elk ziekenfonds heeft een juridische dienst (of dienst ledenverdediging/ledenbehartiging) die de patiënt kan bijstaan en informeren over mogelijke procedures in geval van een klacht over de gezondheidszorg.
• Toezichtscommissie Kwaliteitswet: deze commissie heet voluit 'Federale Commissie voor toezicht op de praktijkvoering van de gezondheidszorg'. Ze is bevoegd voor klachten over de fysieke en psychische geschiktheid van gezondheidszorgbeoefenaars, en de kwaliteitsvolle praktijkvoering door deze gezondheidszorgberoepsbeoefenaars, onder meer de naleving van de patiëntenrechten. U kunt een klacht bij de toezichtscommissie melden via het mailadres contrôle-toezicht@health.fgov.be.
• Fonds voor de medische ongevallen: een patiënt die schade heeft opgelopen als gevolg van gezondheidszorg, kan het fonds om advies vragen en eventueel een schadevergoeding krijgen. In welke gevallen en de manier waarop een patiënt een adviesaanvraag bij het fonds kan doen, is toegelicht op de webpagina Onze hulp bij een medisch ongeval | RIZIV (fgov.be), met link naar de procedure voor een eventuele vergoeding.
• Gerechtelijke procedure: elke patiënt kan een gerechtelijke procedure starten. Voor juridisch advies of informatie over de gerechtelijke procedure kan u terecht bij een advocaat (www.advocaat.be) of de juridische eerstelijns- en tweedelijnsbijstand.
  • De juridische tweedelijnsbijstand (het vroegere pro-Deosysteem) biedt de mogelijkheid om onder bepaalde voorwaarden volledig of gedeeltelijk gratis bijstand te krijgen van een advocaat.
  • De diensten eerstelijnsbijstand (Gratis Advocaten Advies) bieden een gratis korte consultatie voor praktische informatie of een eerste juridisch advies, en verwijzen u zo nodig verder door. Deze eerstelijnsbijstand wordt o.a. verleend in justitiehuizen, OCMW’s, CAW’s en sociale huizen.