Gezonde omgeving & levensstijl
Gezondheid en preventie

Vlaams beleid bevolkingsonderzoek

Het Vlaamse beleid heeft tot doel de kwaliteit van screeningsinitiatieven of bevolkingsonderzoek te verhogen, en de Vlaamse burgers te beschermen tegen screening of bevolkingsonderzoek dat niet zinvol of schadelijk is. Daarom is voor elk bevolkingsonderzoek in Vlaanderen, ongeacht wie het organiseert (een mutualiteit, een universiteit, een OCMW, een huisartsenkring, enz.), en ongeacht de schaalgrootte (lokaal, regionaal), een toestemming van de Vlaamse minister bevoegd voor Volksgezondheid nodig. Zonder toestemming is bevolkingsonderzoek verboden.

Principe beleid

Het principe van dit beleid is beschreven in artikel 31 van het decreet van 21 november 2003 betreffende het preventieve gezondheidsbeleid.
Dit decreet legt de krijtlijnen van het preventieve gezondheidsbeleid in Vlaanderen vast.   

Het decreet wordt geconcretiseerd in het besluit van de Vlaamse Regering van 12 december 2008 betreffende bevolkingsonderzoek in het kader van ziektepreventie. Dit besluit omschrijft het toepassingsgebied en de wijze waarop toestemming wordt verleend voor het organiseren van bevolkingsonderzoeken in het kader van ziektepreventie. Het beschrijft daarnaast ook de wijze waarop bevolkingsonderzoeken namens de Vlaamse Regering worden opgezet.

Toestemming vragen voor bevolkingsonderzoek

Omdat het afwegen van voor- en nadelen van bevolkingsonderzoek voor elke ziekte of risico anders is, laat de minister zich adviseren door de Vlaamse werkgroep Bevolkingsonderzoek. Deze werkgroep beoordeelt initiatieven van bevolkingsonderzoek nadat een aanvraag voor toestemming is ingediend. Beoordeling gebeurt aan de hand van een vaste lijst van criteria, opgenomen in de bijlage van de regelgeving en resulteert in een advies aan de minister. Doorgaans worden in dit advies voorwaarden geformuleerd om de kwaliteit van een screeningsinitiatief te verbeteren. Alle adviezen van de werkgroep worden op de website van het Departement Zorg gepubliceerd. Op basis van dit advies neemt de minister een beslissing over het al dan niet verlenen van een toestemming.

Vlaamse werkgroep Bevolkingsonderzoek

Samenstelling

Op 6 maart 2020 werd de Vlaamse werkgroep Bevolkingsonderzoek opnieuw samengesteld. 25 deskundigen zijn benoemd voor een periode van 5 jaar om de minister te adviseren over bevolkingsonderzoek in Vlaanderen.  
De meest recente samenstelling is terug te vinden in het ministerieel besluit van 6 maart 2020.

Opdracht

De werkgroep geeft advies aan de Vlaamse minister over de verschillende initiatieven van bevolkingsonderzoek, ook die van de Vlaamse overheid zelf. Zo kan de minister een onderbouwde beslissing nemen om een bevolkingsonderzoek al dan niet toe te laten en eventueel bijkomende voorwaarden verbinden aan een toestemming.

Beoordelingscriteria voor initiatieven tot bevolkingsonderzoek

De Vlaamse werkgroep Bevolkingsonderzoek evalueert een initiatief tot bevolkingsonderzoek op basis van een vaste set van criteria, en gaat na in welke mate een initiatief beantwoordt aan de minimumvereisten voor kwaliteitsvol bevolkingsonderzoek. De vaste set van criteria voor beoordeling van initiatieven tot bevolkingsonderzoek gaan over:

  • de ziekte of aandoening
  • de doelgroep
  • het screeningsinstrument en de toepassing ervan
  • de diagnose, behandeling of andere zinvolle en verantwoordelijke handelingen
  • het volledige bevolkingsonderzoek.

Die criteria zijn onderverdeeld in subcriteria. De subcriteria zijn opgesomd in de bijlage bij het besluit van de Vlaamse Regering van 12 december 2008 betreffende bevolkingsonderzoek in het kader van ziektepreventie, gewijzigd door het besluit van de Vlaamse Regering van 16 mei 2014 houdende diverse bepalingen ter uitvoering van het decreet van 21 november 2003 betreffende het preventieve gezondheidsbeleid en tot wijziging van uitvoeringsbesluiten van dit decreet. Het formulier waarmee u een aanvraag voor toestemming voor bevolkingsonderzoek indient, bevat een lijst met vragen die verwijzen naar die (sub)criteria. Een antwoord op die vragen moet de Vlaamse werkgroep Bevolkingsonderzoek toelaten de criteria te beoordelen en tot een advies te komen.