Naar een gemeenschappelijk overheidskader voor CAR en CGG

Het gezamenlijk traject van CAR en CGG past in de ambitie om personen die vanuit hun gedrag of functioneren een (ernstig risico op het) vermoeden van, of een ernstige psychische zorgnood hebben, zo snel mogelijk gepaste en kwaliteitsvolle gespecialiseerde diagnostiek en een behandeling te bieden wanneer hier vraag naar is. Dit geïntegreerd binnen een breed welzijns- en gezondheidslandschap. Zo krijgen deze personen maximaal de kans om zich te ontwikkelen en het hoogst mogelijke niveau van mentale gezondheid en welbevinden te bereiken binnen hun eigen leefomgeving. 

In dit traject wil Vlaanderen het ambulante gespecialiseerde aanbod van de CAR en de CGG omschrijven en inschrijven in de logica van functies en zorgniveaus, te realiseren binnen geestelijke gezondheidsnetwerken, zoals beschreven in het decreet GG.

Het gaat om twee sectoren die op ambulante wijze, gespecialiseerde geestelijke gezondheidszorg aanbieden en daarbij voornamelijk de functies gespecialiseerde diagnostiek en gespecialiseerde behandeling (naast ook gespecialiseerde vroegdetectie, - interventie en rehabilitatie) uitvoeren. De CAR en CGG voeren nog andere opdrachten uit, maar die worden binnen dit traject op dit moment niet meegenomen. Deze opdrachten en functies krijgen in de loop van het traject de gepaste plaats.

In beide sectoren werken verschillende disciplines en expertises in de voorzieningen samen in multidisciplinaire teams. Zo kunnen ze een kwaliteitsvol zorgaanbod aanbieden voor een divers scala aan ernstige zorgnoden, voor mensen van alle leeftijden, zowel in Vlaanderen als in Brussel. Er is een goed uitgebouwd aanbod van ambulante gespecialiseerde zorg in Vlaanderen, al is de spreiding zeker voor wat de CAR betreft, nog niet evenwichtig.  

Het gezamenlijk overheidskader heeft als doel om de erkenning, financiering en regelgeving af te stemmen voor wat nu twee aparte sectoren zijn. Zo kan Vlaanderen komen tot correcte en kwaliteitsvolle gespecialiseerde zorg op het juiste moment, aan het juiste bedrag.  Dit is een eerste van vele stappen in de uitvoering van het decreet GG, zoals hierboven beschreven staat.

Op 8 december verleende de Vlaamse Regering zijn goedkeuring aan de visienota met betrekking tot dit gedeeld overheidskader, gebaseerd op het decreet GG.  Hierin wordt het GG-aanbod m.b.t. gespecialiseerde diagnostiek (functie D), gespecialiseerde behandeling (functie E) en uitwisseling en samen inzetten van expertise binnen en buiten de gezondheidszorg (functie G) binnen het nieuwe overheidskader gedefinieerd, waardoor de sectoren, (maar eventueel ook van andere actoren) zich kunnen organiseren op zowel de individuele zorgvragen als de populatienoden.  Volgende topics zijn al bepaald: 

• De doelgroep zijn personen die vanuit hun gedrag of functioneren een ernstig risico op het vermoeden van of een vastgestelde ernstige psychische zorgnood hebben.  Ernstig wil zeggen dat dit gevolgen heeft voor meerdere domeinen van het functioneren van de gebruiker, zoals opleiding/onderwijs volgen, werken, wonen, vrijetijdsbesteding, relaties en fysieke gezondheid.  Dit voor twee deelpopulaties: kinderen en jongeren (0 t.e.m. 23 jaar) en volwassenen en ouderen (+ 60 jaar).  Ook verslavingsproblemen behoren tot deze doelgroep.
• Het aanbod is zowel individu-, als populatiegericht en wordt omschreven als kwaliteitsvolle, geïntegreerde zorg en ondersteuning voor de geestelijke gezondheid van zorggebruikers en hun context doorheen hun hele levensloop.  Het zorgaanbod is toegankelijk, herstel- en/of ontwikkelingsgericht en vertrekt vanuit een krachtgerichte benadering van de persoon;
• De financiering van de functies D, E en G voor de boven beschreven doelgroep worden gebaseerd op de principes van de Vlaamse Sociale Bescherming (VSB) en houden een gemengde financiering in op basis van een enveloppe -en prestatiefinanciering voor organisatiegebonden en zorggebonden kosten;
• Voor de programmering zal een instrument aangereikt worden om ervoor te zorgen dat het beschikbare budget optimaal kan worden ingezet om een aanbod te voorzien dat afgestemd is op de geestelijke gezondheidsnoden van de doelgroep aan de hand van objectieve gegevens. 

Een aantal topics moet nog verder uitgewerkt worden, zoals het financieringsmodel en de programmering van zorg. Ook andere, nog niet belichte topics moeten binnen een gemeenschappelijk kader nog vorm krijgen:

• de werkgebieden (in functie van toegankelijkheid van zorg): zodat samen verantwoordelijkheid kan opgenomen worden om het beschikbare zorgaanbod maximaal af te stemmen op de noden van de populatie en keuzes gemaakt kunnen worden in het aanbod in functie van die noden;
• kwaliteit van zorg, bijeenbrengen van verschillende kwaliteitskaders en erkenningsnormen;
• monitoring en het bijeenbrengen van registratiewijzen in functie van het kunnen evalueren en bijsturen van voorgaande punten.

Een gedeeld kader bundelt de specifieke en complementaire expertise van de CAR en CGG in het gespecialiseerde, ambulante zorgaanbod.  

Door de erkenning, regelgeving, registratie, financiering, etc. op elkaar af te stemmen, kan het ambulante aanbod meer flexibel evolueren in afstemming met andere actoren, in functie van de geestelijke gezondheidsnoden van de populatie en individuele zorgtrajecten in een bepaalde regio. 

Want versnippering in organisatie en complexiteit in regelgeving en aansturing bemoeilijken:

• de integratie van de zorg rond de persoon;
• het afstemmen van het aanbod op de noden op populatieniveau;
• de continue en noodzakelijke innovatie. 

De doelstelling van dit traject is dus niet om tot verplichte fusies te komen. Het zal wel eenvoudiger worden voor CAR en CGG die niet alleen op zorginhoudelijk vlak, maar ook organisatorisch (personeelsbeleid, strategisch management, kwaliteitsbeleid, juridisch …) toenadering willen zoeken. Dat bepaalde CAR en CGG op termijn overgaan tot een verregaande integratie van hun werking is dus een mogelijk gevolg van dit traject, maar niet de doelstelling of motivatie. 

Een stuurgroep met vertegenwoordiging van de CAR, CGG en het kabinet, voorgezeten door het Departement Zorg, stuurt dit traject. Er zijn verschillende werkgroepen actief die input leveren voor de beleidsbeslissingen die besproken worden in de stuurgroep. De aard en werking van de werkgroepen kan verschillen naargelang de fase waarin het integratietraject zich bevindt.

Het gedeeld traject voor de CAR en de CGG verloopt in 4 grote fases:

1. Besluit van de Vlaamse Regering tot uitvoering van het decreet van 5 april 2019 betreffende de organisatie en ondersteuning van het geestelijke gezondheidsaanbod, wat betreft de CAR en de CGG. 
   Tussen april 2022 en december 2023 werd er in 3 werkgroepen – met vertegenwoordigers van de CAR en de CGG – gewerkt aan een visienota en eerste uitvoeringsbesluit.  Deze zijn nodig om de ruimte te creëren voor het opzetten van pilootprojecten m.b.t. het nieuwe beleidskader (doelgroepen, aanbod...) en financieringskader.  Op 17 mei 2024 verleende de Vlaamse Regering hieraan haar definitieve goedkeuring.
2. Vanaf het voorjaar van 2024 wordt samen met de CGG en CAR een theoretisch financieringsmodel voorbereid.
3. Pilootfase: Tijdens de pilootfase die start in 2026 wordt in een aantal CGG en CAR het nieuwe beleidskader en financieringsmodel uitgetest.
4. Voorbereiding brede uitrol. Na de evaluatie van de pilootprojecten zal de nieuwe regelgeving voor CAR en CGG worden opgesteld.

Twee trajecten leiden tot een nieuw gemeenschappelijk financieringsmodel voor CAR en CGG

Om tot een gezamenlijk overheidskader voor CAR en CGG te komen, is er nood aan een nieuw gemeenschappelijk financieringskader. Er zijn twee trajecten nodig om dit nieuw financieringskader op te bouwen.  

Ten eerste moet het Departement Zorg een goed zicht krijgen op de huidige activiteiten en de kosten die aan deze activiteiten verbonden zijn.  Daarnaast moet het departement, vanuit het oogpunt van kwaliteit van zorg, nadenken over de zorg van de toekomst. Hoe organiseren en optimaliseren we deze zorg in de toekomst, in functie van een optimale en integrale samenwerking op regionaal niveau, en welke impact zal dit  hebben op de financiering?   

Beide trajecten moeten samen doorlopen worden, om in dit gemeenschappelijk traject keuzes te maken over het toekomstige financieringsmodel. Het berekenen van de impact van eventuele toekomstige verschuivingen in de organisatie van het zorgaanbod is enkel mogelijk wanneer er een goed zicht is op de kosten.

Kortlopende tijdsregistratie biedt inzicht in de kosten 

De geplande tijdsregistratie tussen 14 oktober en 13 december zal inzicht in de kosten bieden. De doelstelling is om in de CAR en CGG op uniforme wijze de huidige tijd besteed aan zorgverlening en andere hulpverlening verbonden activiteiten te meten. Om de diversiteit zo goed mogelijk in kaart te brengen, is de steekproef van voorzieningen voldoende divers: 9 CAR en 6 CGG. 

Het is de bedoeling dat elke professionele medewerker die binnen deze voorziening activiteiten uitvoert in het kader van de geestelijke gezondheidszorgverlening en/of de preventie-opdracht,  dagelijks de tijd registreert die hij of zij besteedt aan de activiteitenclusters en daaraan gekoppelde activiteiten.  Hiervoor wordt een eenvoudige, volledig voorgeprogrammeerde registratietool ter beschikking gesteld. Eens vertrouwd met het gebruik ervan, vraagt het niet veel tijd om dagelijks de verrichte activiteiten te registreren.

Op basis van de tijdsbesteding en loonkost van de zorgprofielen die deze activiteiten uitvoeren, worden de kosten verbonden aan de verschillende activiteiten berekend. Het gaat zowel om de vaste kosten, als de kosten die variëren afhankelijk van het aantal geboden zorgactiviteiten. Hierbij werkt het Departement Zorg enkel met geaggregeerde data. Op geen enkele manier zal er in de analyse en rapportering gekeken worden naar prestaties van individuele personen en voorzieningen. Het kostenmodel onderzoekt voornamelijk de verhoudingen tussen activiteiten en tussen de zorgprofielen die de activiteiten uitvoeren en de invloed die verandering in deze verhoudingen heeft op de kosten.  
 

Overzicht van de te registreren activiteiten

In het voorjaar van 2024 besprak de werkgroep financiering - een ruime groep met vertegenwoordigers van zowel CAR als CGG – alle activiteiten die momenteel in CAR en CGG uitgevoerd worden. Dit leidde tot 7 grote activiteitenclusters:

1. Aanmelding en intake
2. Gespecialiseerde diagnostiek (Functie D)
3. Gespecialiseerde behandeling (Functie E)
4. Consult, liaison en netwerkoverleg (Functie G)
5. De niet onder het nieuwe overheidskader vallende activiteiten
6. Preventie verslaving of suïcide
7. Innoverende activiteiten of projecten

Hierbij een overzicht van de activiteiten en clusterpdf bestand118.9kb

Heel wat andere vaste kosten en activiteiten die een CAR of CGG moet dragen, ongeacht de zorg die het realiseert (bijvoorbeeld  infrastructuur, HR, ICT, managementstaken...), worden in dit kostenmodel rechtstreeks toegewezen aan ‘organisatie gebonden kosten’.

Verdere informatie

Het Departement Zorg bracht alle informatie samen in een presentatie voor de CAR en CGG die deelnemen aan de registratie. Deze presentatie brengt het volledige verhaal, vanaf de ambities in het decreet Geestelijke Gezondheid tot en met de zeer concrete aanpak van de registratie-oefening.  In deze presentatie vindt u per activiteitencluster ook een overzicht van de hieronder vallende activiteiten.

Bekijk de presentatiepdf bestand2.4mb

Bekijk de veelgestelde vragenpdf bestand61.7kb

Het decreet betreffende de organisatie en ondersteuning van het geestelijke gezondheidsaanbod (GG) vormt het globale kader voor de hervorming van de geestelijke gezondheidszorg in Vlaanderen.  

Het probeert een antwoord te formuleren op de uitdagingen waar Vlaanderen mee geconfronteerd wordt binnen haar bevoegdheden, zoals de toegankelijkheid van passende GGZ.  De organisatie en ondersteuning van het hele landschap van het geestelijke gezondheidsaanbod en de geestelijke gezondheidszorg wordt hierin onder te loep genomen.  

Het gemeenschappelijk overheidskader van de CAR en CGG is een eerste stap in de uitvoering van het decreet. 

• Besluit van de Vlaamse Regering tot de uitvoering van het decreet van 5 april 2019 betreffende de organisatie en ondersteuning van het geestelijke gezondheidsaanbod, wat betreft de centra voor ambulante revalidatie en de centra voor geestelijke gezondheidszorg (17 mei 2024)pdf bestand719.6kb
• Nota aan de Vlaamse Regeringpdf bestand848.7kb