Geestelijke gezondheid

Wat is gespecialiseerde geestelijke gezondheidszorg? 

Gespecialiseerde geestelijke gezondheidszorg richt zich op de behandeling en begeleiding van mensen met (een vermoeden van of risico op) complexe en ernstige psychische problemen, ongeacht hun leeftijd. 

Deze vorm van zorg is bedoeld voor zorggebruikers die vanwege de ernst, complexiteit of aard van hun klachten, niet voldoende geholpen kunnen worden in de geestelijke gezondheidszorg op de eerste lijn. Gespecialiseerde geestelijke gezondheidzorg speelt een cruciale rol in het bieden van intensieve en gespecialiseerde ondersteuning aan deze doelgroep, zowel ambulant als residentieel. 

Deze zorg en ondersteuning is vaak multidisciplinair van aard. Dit betekent dat verschillende professionals zoals psychiaters, psychologen, maatschappelijk werkers en verpleegkundigen samenwerken om de best mogelijke zorg te bieden. De aanmelding voor gespecialiseerde geestelijke gezondheidszorg vindt meestal plaats via een verwijzing van de huisarts, eerstelijnszorgverleners of andere professionals. 

In Vlaanderen is het aanbod van gespecialiseerde geestelijke gezondheidszorg divers en uitgebreid, met een scala aan diensten die zijn afgestemd op de uiteenlopende behoeften van mensen met ernstige en complexe psychische problemen. Deze voorzieningen werken vaak samen binnen een netwerk geestelijke gezondheid voor kinderen en jongeren of voor volwassenen om continuïteit van zorg te waarborgen en het welzijn van de zorggebruiker centraal te stellen. 

Voor een volledig overzicht van het erkende aanbod gespecialiseerde geestelijke gezondheidszorg zie, tabel overzicht aanbod ziekenhuizen en geestelijke gezondheidszorg.

Een overzicht van het basisaanbod geestelijke gezondheid in de eerste lijn vindt u terug op: 

• Spreek erover - RIZIV
• Psychische gezondheid (Vlaanderen)

Welke aanbod van (gespecialiseerde) geestelijke gezondheidszorg is er beschikbaar in Vlaanderen? 

Centra voor geestelijke gezondheidszorg 

Een Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG) biedt gespecialiseerde behandeling aan mensen met een (vermoeden van of een risico op een) ernstige psychische zorgnood. De hulpverlening is ambulant, zonder mogelijkheid tot opname. Er zijn aparte teams voor volwassenen, ouderen en kinderen/jongeren. CGG kunnen ook specifieke zorg aanbieden zoals verslavingszorg of forensische hulpverlening en werken samen met andere sectoren zoals jeugdzorg en gevangenissen.

Initiatieven van beschut wonen 

Een initiatief voor beschut wonen (IBW) biedt ambulante zorg en ondersteuning aan volwassenen en ouderen met een ernstige, langdurige psychiatrische problematiek. Het doel is om hen in hun eigen leefomgeving herstelondersteunende begeleiding te geven zodat ze ondersteuning krijgen op verschillende vlakken in hun dagelijks leven.

Psychiatrische verzorgingstehuizen

Een psychiatrisch verzorgingstehuis (PVT) biedt residentiële hulpverlening aan volwassenen en ouderen met een ernstige, langdurige psychiatrische problematiek. Zij hebben geen nood meer aan een opname in het ziekenhuis, maar kunnen om psychiatrische redenen ook niet zelfstandig leven. Een psychiatrisch verzorgingstehuis biedt een vervangende woonvorm waar ze de nodige zorg en ondersteuning krijgen bij hun dagelijkse activiteiten en die hun inclusie en participatie in de maatschappij bevordert.

Psychiatrische ziekenhuizen

Psychiatrische ziekenhuizen bieden intensieve behandeling en ondersteuning aan mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen. De ziekenhuizen hebben gespecialiseerde afdelingen en multidisciplinaire teams. Het doel is om het verblijf zo kort mogelijk te houden, waarbij sommige zorggebruikers dag- of nachtbehandelingen ontvangen. Als ambulante behandeling niet volstaat, worden zorggebruikers opgenomen op gespecialiseerde afdelingen. 

Voorzieningen geestelijke gezondheid met een revalidatieovereenkomst

Het Departement Zorg sluit revalidatieovereenkomsten af met verschillende voorzieningen voor geestelijke gezondheid. Deze voorzieningen richten zich op zorggebruikers met een ernstige psychische zorgnood en hebben als doel het dagelijks functioneren van zorggebruikers te verbeteren, autonomie te herstellen en/of maatschappelijke participatie te bevorderen. Een behandeling bestaat uit een multidisciplinair, intensief en gericht programma van therapieën, trainingen en/of gesprekken, individueel of in groep, afhankelijk van het zorgplan van de zorggebruiker en zijn doelen. Een behandeling binnen deze voorzieningen is altijd van beperkte duur.

Volgende voorzieningen geestelijke gezondheidzorg hebben een revalidatieovereenkomst:

• Centra voor Ambulante Revalidatie (9.53-9.65)
• Referentiecentra voor Autisme (7.74.6)
• Revalidatievoorzieningen verslavingszorg (7.73)
• Moeder-babycentra (7.74.5)
• Centra voor psychosociale revalidatie voor volwassenen (7.72)
• Centra voor psychosociale revalidatie voor kinderen en jongeren (7.74.0)

In de geestelijke gezondheidszorg zijn sector overschrijdende en zorgvernieuwende initiatieven cruciaal voor het verbeteren van de zorgkwaliteit en het bevorderen van innovatie in de zorg. Deze initiatieven richten zich op het versterken van samenwerking tussen verschillende zorgsectoren, zowel binnen als buiten de geestelijke gezondheidszorg, en het ontwikkelen van vernieuwend aanbod voor de ondersteuning van zorggebruikers. 

Meer info: Sector overschrijdende initiatieven

Binnen de geestelijke gezondheidszorg wordt samengewerkt met partnerorganisaties Psyche vzw en het Familieplatform. 

Meer info: Partnerorganisaties geestelijke gezondheidszorg

Het Decreet GG

Op 5 april 2019 keurde de Vlaamse overheid het decreet betreffende de organisatie en ondersteuning van het geestelijke gezondheidsaanbod (decreet GG) goed. Dit decreet biedt het kader om een grondige hervorming van de geestelijke gezondheidszorg mogelijk te maken in afstemming met de andere overheden. Deze hervorming is noodzakelijk om vanuit Vlaanderen de evolutie in de maatschappelijke noden te kunnen beantwoorden. Het decreet regelt de organisatie en ondersteuning van het geestelijke gezondheidsaanbod. Het doel is om in samenwerking met de gebruiker, de bevolking en de professional als gelijkwaardige partners, de geestelijke gezondheid te waarborgen en kwaliteitsvolle zorg in alle sectoren te garanderen. 

Meer info: Het decreet GG voor de organisatie en ondersteuning van het geestelijke gezondheidsaanbod

Erkenning van de netwerken GG

De netwerken geestelijke gezondheid (GG-netwerken) nemen voor Vlaanderen een centrale rol op in de organisatie en ondersteuning van geestelijke gezondheidszorg, zoals vastgelegd in het Decreet Geestelijke Gezondheid (5 april 2019). Deze netwerken zijn samenwerkingsverbanden tussen netwerkpartners die samenwerken aan doelstellingen zoals het bevorderen een transparante, toegankelijke en efficiënte geestelijke gezondheidszorg. Vlaanderen ondersteunt de erkende netwerken geestelijke gezondheidszorg in de de uitvoering van deze opdrachten.   

Meer info: De erkenning van de netwerken GG.

Naar een gemeenschappelijk overheidskader voor CAR en CGG

Met de centra voor ambulante revalidatie (CAR) en de centra voor geestelijke gezondheidszorg (CGG) loopt het Departement Zorg een gezamenlijk traject met als doel het ontwikkelen van een gemeenschappelijk overheidskader voor wat nu 2 aparte sectoren zijn. Dit traject startte in mei 2022 en loopt de volgende jaren verder. 

Meer info:  Het traject "CAR-CGG"  

In de geestelijke gezondheidszorg zijn diverse richtlijnen van toepassing die de kwaliteit, toegankelijkheid en veiligheid van de zorg waarborgen. Zowel zorgverleners als voorzieningen moeten deze richtlijnen toepassen in hun werking. 

Raadpleeg de richtlijnen van toepassing in de geestelijke gezondheidszorg . 

Een bouwsubsidie aanvragen voor een voorziening in de geestelijke gezondheidszorg

De Vlaamse overheid verleent bouwsubsidies aan psychiatrische ziekenhuizen, psychiatrische verzorgingstehuizen (PVT), centra voor geestelijke gezondheidszorg (CGG), voorzieningen geestelijke gezondheid met een revalidatieovereenkomst en Initiatieven Beschut Wonen (IBW) die gebouwen aankopen, bouwen of verbouwen.

De procedure voor het aanvragen, toekennen en opvolgen van de bouwsubsidies gebeurt door het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgeboden Aangelegenheden (VIPA). Doe uw aanvraag bij het VIPA en zij zullen uw dossier begeleiden van begin tot einde. Zij staan onder andere in voor de bouwtechnische en financiële opvolging van het bouwproject. Het is ook het VIPA dat uiteindelijk de subsidie uitkeert.

Het Departement Zorg (Team Geestelijke Gezondheid en Psychosociale Revalidatie) staat in voor de inhoudelijke en functionele beoordeling van de aanvraag. Dat houdt o.a. in dat ze nagaan of de bouwplannen conform zijn m.b.t. de erkenningsnormen.

Heeft u een klacht over een individuele zorgverlener of zorgorganisatie? 

Op deze pagina vindt u meer informatie over welke stappen u kunt ondernemen om een klacht in te dienen.