Initiatieven van beschut wonen

Een initiatief van beschut wonen (IBW) ondersteunt volwassenen en ouderen met een ernstige, langdurige psychische problematiek. Zij kunnen wonen in een woongelegenheid van het IBW of in andere (eigen)woongelegenheden. Het IBW biedt hen daar herstelondersteunende begeleiding dat bestaat uit ondersteunende en ontwikkelingsgerichte begeleiding in de eigen leefomgeving. Dat betekent begeleiding die probeert om de vaardigheden die de mensen al hebben, te behouden en om hen nieuwe vaardigheden te laten verwerven.  

Het gaat om hulp en begeleiding bij:  

• zelfzorg
• wonen
• werken of alternatieven voor werk
• leren
• recreëren 
• psychische en somatische gezondheid
• sociale contacten 
• omgaan met budget
• omgaan met administratie
• het huishouden
• mobiliteit

Het Departement Zorg berekent de programmatie. Dit is de begeleidingscapaciteit die in verschillende regio’s maximaal kan ingevuld worden. Een initiatief beschut wonen kan pas een erkenning krijgen, als de aangevraagde capaciteit of de wijziging van capaciteit van een voorziening past binnen de programmatie. U moet daarvoor een planningsvergunning aanvragen bij Departement Zorg.

Het Departement Zorg is bevoegd voor de erkenning en verlenging van erkenningen, en voor de erkenningsnormen van de initiatieven van beschut wonen (IBW). Deze erkenning en eventuele verlenging of aanpassing daarvan hebben betrekking op de begeleidingscapaciteit en/of de huisvestigingscapaciteit.

• Begeleidingscapaciteit: dit is het maximaal aantal zorggebruikers dat een IBW dagelijks kan begeleiden op basis van een begeleidingsovereenkomst.
• Huisvestingscapaciteit: dit is het maximaal aantal zorggebruikers dat een IBW dagelijks kan huisvesten op basis van een verblijfsovereenkomst. Een IBW kan ook zorggebruikers begeleiden zonder verblijfsovereenkomst. Deze zorggebruikers huren dan bijvoorbeeld een woning bij een sociale huisvestingsmaatschappij of op de privé markt, beschikken zelf over een eigen woning, etc.

Vanaf 1 januari 2022 moet de begeleidingscapaciteit van een IBW minstens 64 zorggebruikers bedragen. Deze zorggebruikers moeten door het IBW begeleid worden in dezelfde regionale stad zoals vermeld in het zorgregiodecreet. Om die minimale begeleidingscapaciteit te halen, zijn een aantal IBW samengevoegd.

Erkenningsnormen

Om erkend te worden en te blijven, moet een IBW voldoen aan een aantal normen. De erkenningsnormen van IBW hebben onder meer betrekking op: 

• de zorgverleningsnormen (instroombeleid, begeleidingsplan, zorg-continuïteit, non-discriminatie en klachten); 
• personeelsnormen; 
• de functionele en organisatorische normen.

De volledige erkenningsnormen vindt u in het uitvoeringsbesluit van het overnamedecreetpdf bestand1.8mb.

Voor een proefproject kan een IBW tijdelijk een afwijking van de erkenningsnormen aanvragen. Een proefproject is een project van tijdelijke duur om nieuwe ideeën of zorgverleningsvormen uit te testen.

Een erkenning aanvragen

Wanneer u een nieuwe erkenning voor uw IBW wil aanvragen, moet u eerst een planningsvergunning en vervolgens een voorlopige erkenning aanvragen. 

Planningsvergunning

Een IBW dat een erkenning wil aanvragen, moet eerst een planningsvergunning aanvragen volgens het Besluit van de Vlaamse Regering van 25 april 2014 tot vaststelling van de procedures voor de gezondheidszorgvoorzieningen. De nieuwe capaciteit moet passen binnen de programmatie, die het aantal benodigde erkende begeleidingscapaciteit van IBW in Vlaanderen voor de komende jaren bepaalt. 

Een aanvraag indienen

Verstuur uw dossier per mail aan de dossierbehandelaar of naar geestelijkegezondheidszorg@vlaanderen.be. U krijgt een ontvangstbevestiging en moet in die aanvraag aantonen dat u voldoet aan de criteria. 

De behandeling van uw aanvraag

Het Departement Zorg onderzoekt uw aanvraag: 

• Bij goedkeuring ontvangt u binnen 4 maanden het besluit. 
• Bij afwijzing ontvangt u binnen 4 maanden een aangetekende brief met een voornemen tot weigering. U kunt bezwaar indienen. Als u geen bezwaar indient tegen het voornemen wordt dit van rechtswege gezien als een weigeringsbeslissing. 

Voorlopige erkenning

Nadat u de planningsvergunning hebt ontvangen dient u een aanvraag voor voorlopige erkenning in. De voorlopige erkenning heeft een geldigheid van 1 jaar en kan worden verlengd op aanvraag. Wanneer de voorlopige erkenning afloopt, kan Zorginspectie een inspectie uitvoeren. Het Departement Zorg onderzoekt of bij de exploitatie van het IBW de erkenningsnormen en -vereisten worden nageleefd. Vervolgens kent het Departement Zorg de erkenning toe, die maximaal 6 jaar geldig is, meestal 5 jaar in de praktijk.

Een aanvraag voor voorlopige erkenning indienen

Stuur uw aanvraag per e-mail naar de dossierbehandelaar van uw IBW of naar geestelijkegezondheidszorg@vlaanderen.be. Uw dossier moet de volgende documenten bevatten:

• Afschrift van de planningsvergunning.
• Nota met de naam en handtekening van de coördinator en de geneesheer-specialist in neuropsychiatrie of psychiatrie.
• Lijst van personeelsleden met naam, diploma, en arbeidsduur.
• Afschrift van het huishoudelijk reglement.
• Plan met locaties van de IBW, bestemming van lokalen, en huisvesting van zorggebruikers.
• Beschrijvende nota over naleving van erkenningsnormen.

De behandeling van uw aanvraag

1. U ontvangt een ontvangstbevestiging bij indiening van uw dossier.
2. Het Departement Zorg onderzoekt uw aanvraag binnen 4 maanden.
3. U krijgt per aangetekende brief een beslissing over de voorlopige erkenning of een voornemen tot weigering.
   • Bij voorlopige erkenning is deze 1 jaar geldig en kan met een gemotiveerd verzoek met 1 jaar verlengd worden. Tijdens deze periode onderzoekt het Departement Zorg via Zorginspectie of de erkenningsnormen worden nageleefd.
   • Bij weigering kunt u bezwaar indienen. Als u geen bezwaar indient tegen het voornemen wordt dit van rechtswege gezien als een weigeringsbeslissing.

Het verkrijgen van een erkenning

1.  Tijdens de voorlopige erkenning onderzoekt het Departement Zorg of de erkenningsnormen en vereisten worden nageleefd.
2. Departement Zorg kan extra documenten opvragen, nader onderzoek doen door Zorginspectie of een termijn stellen om aan de gestelde vereisten en normen te voldoen.
3. Een paar weken na afronding van het onderzoek ontvangt u de bevindingen van het onderzoek en een voornemen tot erkenning of weigering.
4. U heeft 15 dagen om schriftelijk te reageren per mail aan de dossierbehandelaar van uw voorziening. 
5. U krijgt een paar weker later per aangetekende brief de definitieve beslissing. Bij erkenning wordt de geldigheid afgestemd op de IBW erkenningstermijn. Bij weigering kunt u bezwaar maken. Als u geen bezwaar indient tegen het voornemen wordt dit van rechtswege gezien als een weigeringsbeslissing.
6. De erkenning is maximaal 6 jaar geldig en wordt daarna verlengd.
7. Sinds 2019 ontvangen IBW automatisch een erkenning als zorgvernieuwend initiatief voor activering, geldig voor de resterende duur van hun erkenning. Activering omvat de oriëntatie en begeleiding van zorggebruikers naar de meest geschikte activiteiten op het gebied van werk, vorming, vrije tijd en sociale contacten. Daarnaast krijgen IBW die vóór 31 december 2018 financiering ontvingen voor psychiatrische zorg in de thuissituatie, automatisch een erkenning als zorgvernieuwend initiatief voor deze zorg, eveneens voor de resterende duur van hun erkenning.

Een erkenning verlengen

Sinds 2021 worden erkenningen automatisch verlengd na afloop van de erkenningstermijn, zonder dat IBW hiervoor een aanvraag of documentatie moeten indienen. Er vinden ook geen inspecties meer plaats voor erkenningsverlengingen. De erkenning blijft geldig tot er een nieuwe beslissing over de erkenningsverlening wordt genomen volgens artikel 39 §5 van het Besluit van de Vlaamse Regering van 25 april 2014 betreffende de procedures voor gezondheidsvoorzieningen. 

Een aanpassing van een erkenning

Volgens de erkenningsnormen heeft een IBW een begeleidingscapaciteit en een huisvestigingscapaciteit. De huisvestigingscapaciteit is het maximale aantal zorggebruikers dat een IBW dagelijks kan huisvesten op basis van een verblijfsovereenkomst. 

Verandert de huisvestingscapaciteit door herlocalisatie, dan moet het IBW dit melden aan Departement Zorg via geestelijkegezondheidszorg@vlaanderen.be met de volgende informatie:

• Adres van de nieuwe woning;
• Datum van de verhuizing;
• Aantal zorggebruikers in de nieuwe woning;
• Ligging van de woning in de lokale leefgemeenschap;
• Plan of schets van de woning.

Foto's of brandveiligheidsverklaringen zijn niet nodig.

Een bezwaar indienen

Bent u het niet eens met een voorgenomen weigering van een planningsvergunning, voorlopige erkenning of erkenning voor een ziekenhuis of geestelijke gezondheidsvoorziening? U kunt bezwaar indienen door een gemotiveerde, aangetekende brief te sturen naar Departement Zorg t.a.v. Karine Moykens.

Het Departement Zorg legt uw bezwaar en dossier voor aan de Adviescommissie voor Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. Bij een afwijkend advies van de commissie neemt de minister de uiteindelijke beslissing.

Initiatieven beschut wonen (IBW) ontvangen financiering per zorggebruiker op basis van de prijs per verblijfdag, die het Departement Zorg financiert. Deze prijs wordt vastgelegd in het BVR houdende de uitvoering van het decreet van 18 mei 2018 houdende de Vlaamse sociale bescherming. Ze factureren deze prijs aan de zorgkassen en ontvangen een "tegemoetkoming voor zorg”, die dus overeenkomt met de prijs per verblijfdag. Dit gebeurt via de Vlaamse Sociale Bescherming (VSB).

• De zorggebruiker betaalt zelf voor medicatie en honoraria van huisarts en psychiater. 
• Bij gebruik van een door het IBW aangeboden woning, betaalt de zorggebruiker een verblijfskost aan het IBW. Deze kosten zijn niet inbegrepen in de prijs per verblijfdag. 

Het IBW moet elke start en einde van de begeleiding van een zorggebruiker melden aan de zorgkassen. Daarnaast ontvangen IBW financiering voor de eindeloopbaan van hun personeel via sociale akkoorden. Dit is opgenomen in de prijs per verblijfdag en maakt dus deel uit van de tegemoetkoming voor zorg.  

Raadpleeg de prijs per verblijfdag, tegemoetkomingen, en de instructies voor het factureren aan de zorgkassen. 

Meer informatie

Zorginspectie inspecteert alle erkende initiatieven van beschut wonen (IBW) op regelmatige basis. 

Er zijn verschillende soorten inspecties: 

• Inspectie met focus op de inhoudelijke werking: deze inspecties richten zich op de kwaliteit van de zorg die de IBW’s bieden.
• Thematische inspectie: tijdens thematische inspecties inspecteert Zorginspectie een specifiek thema binnen de sector of een sectoroverschrijdend thema. De keuze van de thema’s baseert Zorginspectie op specifieke risico’s voor de doelgroep en maatschappelijke relevantie.
• Klachtinspectie: klachten over IBW’s kunnen bij de afdeling Eerste Lijn en Gespecialiseerde Zorg worden gemeld. Zorginspectie kan indien nodig een inspectie ter plaatse uitvoeren.

Zorginspectie focust zich op het naleven van regelgeving, referentiekaders en kwaliteitseisen. 

Het Referentiekader Beschut Wonenpdf bestand115.3kb bevat de eisen en verwachtingen van de overheid omtrent de kwaliteit van zorg binnen het IBW.  Dit referentiekader is flexibel en kan aangepast worden aan nieuwe inzichten en regelgeving.

Na de inspectie

• Na de inspectie stelt Zorginspectie een ontwerpverslag op. Het IBW kan hierop reageren. 
• Na die opmerkingen stelt Zorginspectie een definitief inspectieverslag op. Zorginspectie bezorgt het definitieve inspectieverslag aan de voorziening en aan de afdeling Eerste lijn en Gespecialiseerde Zorg van het Departement Zorg en publiceert het ook via de CoBRHA-viewer.
• Na afronding van de inspectiecyclus kan een beleidsrapport opgesteld worden op basis van de vaststellingen uit de individuele inspectieverslagen.
• Het Departement Zorg stelt op basis van het definitieve inspectieverslag het definitieve verslag van termijnbepaling op. Het Departement volgt dan verder op dat het IBW de opvolgingspunten en de vastgestelde termijnen naleeft.

Meer informatie over de wetgeving van toepassing op de IBW kunt u hieronder terugvinden. 

• Besluit van de Vlaamse Regering van 25 april 2014 tot vaststelling van de procedures voor de gezondheidszorgvoorzieningen. 
• Decreet van 18 mei 2018 houdende de Vlaamse Sociale Bescherming.
• Besluit van de Vlaamse Regering houdende de uitvoering van het decreet van 6 juli 2018 betreffende de overname van de sectoren psychiatrische verzorgingstehuizen, initiatieven van beschut wonen, revalidatieovereenkomsten, revalidatieziekenhuizen en multidisciplinaire begeleidingsequipes voor palliatieve verzorging.
• Overnamedecreet van 6 juli 2018.pdf bestand171.8kb
• Uitvoeringsbesluit van het overnamedecreet.pdf bestand1.8mb