Muggenoverdraagbare ziekten

Wanneer een mug een besmet persoon of dier steekt, kan ze ziekteverwekkers zoals virussen of parasieten oppikken. Bij een volgende steek kan ze die doorgeven aan een gezond persoon. Voorbeelden van deze muggenoverdraagbare ziekten zijn:

• westnijlkoorts
• chikungunya
• dengue
• zika
• malaria.

Hoewel deze ziekten vooral in tropische en subtropische gebieden voorkomen, duiken sommige ervan ook op in Europa.

De tijgermug kan ziektekiemen, zoals virussen, op mensen overbrengen. Ze is een belangrijke drager (vector) van tropische virussen zoals dengue (knokkelkoorts), chikungunya en zika. Deze virussen komen (nog) niet in België voor, maar elk jaar zijn er wel enkele geïmporteerde gevallen, waarbij mensen besmet terugkeren uit risicogebieden zoals tropische regio’s of Zuid-Europa.

In Zuid-Europa hebben tijgermuggen al voor lokale uitbraken gezorgd, vooral in landen rond de Middellandse Zee. Door de verdere verspreiding van de tijgermug en klimaatverandering kan het aantal gevallen in Europa in de toekomst toenemen. Hogere temperaturen (25 °C tot 32 °C) werken zowel de voortplanting van de tijgermug als de overdracht van de virussen in de hand.

De tijgermug kan alleen ziektekiemen overbrengen als aan deze voorwaarden wordt voldaan:

• Er moeten voldoende muggen aanwezig en gevestigd zijn, wat betekent dat de eitjes de winter overleven en de mug zich in België kan voortplanten.
• Een persoon die besmet is met een van deze tropische ziekten moet naar België komen.
• De mug moet een besmette persoon steken terwijl het virus nog in diens bloed aanwezig is.
• Het virus moet zich vervolgens gedurende minstens een week in de mug kunnen ontwikkelen (replicatie). Dit proces hangt sterk af van de temperatuur: onder de 18 °C gaat het te langzaam, en de mug leeft dan vaak niet lang genoeg om het virus over te dragen.
• Ten slotte moet de besmette mug een andere, vatbare persoon steken.

Wanneer aan al deze voorwaarden is voldaan, kan lokale verspreiding optreden en mogelijks een uitbraak ontstaan.
 

In België worden elk jaar meer dan tweehonderd gevallen van dengue en chikungunya gemeld. Deze ziekten worden meegenomen door reizigers die besmet zijn geraakt in het buitenland. Lokale besmettingen in Europa zijn nog zeldzaam, maar door de opmars van de tijgermug en klimaatverandering kan het aantal in de toekomst toenemen.

Voor dengue, chikungunya en zika zijn er geen specifieke medicijnen. De behandeling richt zich op het verlichten van symptomen, bijvoorbeeld met pijnstillers en koortsremmers.

Er zijn wel belangrijke wetenschappelijke ontwikkelingen op het gebied van vaccins tegen ziekten die door muggen worden overgedragen.

Dengue (knokkelkoorts)

Momenteel zijn er twee goedgekeurde vaccins: Qdenga® en Dengvaxia®. Dengvaxia® is alleen geschikt voor mensen die al eerder dengue hebben gehad in gebieden waar de ziekte veel voorkomt. Dit komt omdat een tweede infectie ernstiger kan verlopen. In België is alleen Qdenga® verkrijgbaar. Dit vaccin verkleint het risico op een ernstig verloop van dengue en mag worden toegediend aan kinderen vanaf 4 jaar.  

De Hoge Gezondheidsraad beveelt Qdenga® aan voor:

• mensen die al eerder dengue hebben doorgemaakt;
• mensen die vaak of voor langere tijd (> 4 weken) naar een hoogrisicogebied reizen;
• mensen die het volledige vaccinatieschema kunnen volgen: twee dosissen met drie maanden ertussen. De eerste dosis kan vóór vertrek worden toegediend, de tweede dosis drie maanden later.

Omdat Qdenga® een levend verzwakt vaccin is, wordt het afgeraden voor:

• mensen met afweerstoornissen;
• zwangere vrouwen; 
• vrouwen die borstvoeding geven.

Er worden nieuwe vaccins ontwikkeld, maar waarschijnlijk zullen die dezelfde beperkingen hebben.

Chikungunya

Er is momenteel geen vaccin beschikbaar voor chikungunya, maar verschillende vaccins zijn in ontwikkeling.

Zika

Voor Zika is er ook nog geen goedgekeurd vaccin, hoewel er verschillende in ontwikkeling zijn.

Naast de ziekten die door de tijgermug worden verspreid, zijn er ook infectieziekten die door andere muggensoorten kunnen worden overgedragen. Door klimaatverandering – met hogere temperaturen, warmere winters en veranderende neerslagpatronen –  kunnen muggen zich sneller voortplanten en wordt het makkelijker voor exotische soorten om te overleven in België. Deze veranderende omstandigheden zorgen er ook voor dat onze gewone steekmuggen sneller ziektekiemen kunnen verspreiden. Hierdoor stijgt het risico dat ziekten zoals westnijlkoorts en sporadisch malaria in Vlaanderen opduiken.