Luchtkwaliteit

Luchtverontreiniging heeft de grootste impact op de gezondheid van alle vormen van milieuverontreiniging. Luchtverontreiniging kan zorgen voor meer luchtwegaandoeningen en longkanker, maar ook voor hart- en vaatziekten zoals een hogere risico op hartinfarct. Verder verhoogt luchtverontreiniging onder meer het risico op vroeggeboorte, op herseninfarcten, dementie en diabetes type 2.

Er zijn veel verschillende vormen en bronnen van luchtverontreiniging, waardoor de blootstelling aan en de effecten van luchtverontreiniging verschillen van plaats tot plaats. Op deze pagina vind je vooral informatie over luchtverontreiniging in woonkernen, afkomstig van gemotoriseerd wegverkeer. Over een aantal andere bronnen van luchtverontreiniging, zoals industrie en luchtvaart, vind je meer info bij Milieugezondheidskundige aandachtsgebieden. 

Gemotoriseerd wegverkeer zorgt voor luchtverontreiniging: uit de uitlaatpijp van voertuigen met een ontploffingsmotor komen schadelijke gassen zoals stikstofdioxide (NO₂) en fijn stof, maar alle voertuigen zorgen ook voor fijn stof dat niet uit de uitlaatpijp komt. Deze niet-uitlaatemissies zijn afkomstig van de slijtage van banden, remmen en wegdek. De totale hoeveelheid fijn stof afkomstig van niet-uitlaatemissies van het wegverkeer is groter dan de hoeveelheid die uit alle uitlaatpijpen van de voertuigen komt. Meer gedetailleerde cijfers hierover vind je bij de Vlaamse Milieumaatschappij. 

Hoe meer luchtverontreiniging je inademt, hoe groter het risico op nadelige gezondheidseffecten. In de buurt van drukke wegen is er meer luchtverontreiniging dan verderaf, omdat de vervuiling verdund wordt naarmate je je verder van de vervuilingsbron bevindt. Zo ademen mensen die lang onderweg zijn met de auto vaak meer vervuilde lucht in dan mensen die in een drukke stad wonen. Als je fietst of jogt langs een drukke weg adem je weliswaar meer en dieper in, maar de gezondheidswinst van de beweging is groter dan de mogelijke risico’s van de verontreiniging die je inademt. Kies dus best voor een gezonde, actieve verplaatsingswijze. Zo draag je je steentje bij aan een propere lucht en werk je ook extra aan je eigen gezondheid.  De gevoeligheid voor luchtverontreiniging verschilt van persoon tot persoon. Als je kan kiezen, geef dan natuurlijk wel de voorkeur aan de rustigere wegen met veel groen. Die hebben ook op andere vlakken gezondheidsvoordelen. 

Meer informatie over de gezondheidseffecten van luchtverontreiniging door wegverkeer, vind je onder meer bij het Health Effects Institute en bij de Wereldgezondheidsorganisatie.

Een gezondere leefomgeving maken we allemaal samen. Iedereen kan zijn steentje bijdragen door telkens te kiezen voor de gezondste verplaatsingswijze (cf. STOP-principe), maar lokale overheden en de hogere overheden hebben uiteraard ook een belangrijke rol om het aandeel van het gemotoriseerd wegverkeer, en dan vooral van de privéwagens, terug te dringen. Zo boeken we gezondheidswinst. Departement Zorg brengt de gezondheidsargumenten in bij andere beleidsdomeinen en via de Logo’s bij de lokale besturen. Minder gemotoriseerd wegverkeer zorgt voor meerdere win-wins, niet alleen voor een betere luchtkwaliteit.

We investeren en dragen bij in onderzoek en geven advies in onderzoeken, rapporten en beleidsinitiatieven gerelateerd aan luchtkwaliteit, ook van partners binnen en buiten de Vlaamse overheid, onder meer:

• In de Environment Health Impact Simulator (E-HIS infographic en tool) rekenen we door wat de verwachte gezondheidsimpact is van blootstelling aan luchtverontreiniging en verkeerslawaai.
   
• In het rapport Schoolstraten van onze Partnerorganisatie Milieugezondheidszorg worden de gezondheidsvoordelen van schoolstraten onderzocht.
   
• Het rapport “Ruimtelijke strategieën voor gezonde omgevingen: case street canyons” geeft inzicht in de strategieën om via ruimtelijk beleid en ruimtelijke inrichting de blootstelling van de bevolking aan omgevingslawaai, luchtverontreiniging en hittestress en de invloed ervan op de gezondheid in street canyons te beperken.
   
• Stad Antwerpen hanteert al eerste gemeente in Vlaanderen een beoordelingskader gevoelige bestemmingen bij de vergunningverlening van scholen en kinderdagverblijven. Departement Zorg en de partnerorganisatie Milieugezondheidszorg hebben stad Antwerpen ondersteund bij de ontwikkeling, evaluatie en actualisatie van dit kader.
   
• Meer info over de Vlaamse doelstellingen en acties rond luchtkwaliteit vind je in het Vlaams luchtbeleidsplan.
   
• Ook in het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen wordt onder meer in de kernkwaliteit Gezondheid de luchtkwaliteit mee beschouwd.
   
• In de duurzaamheidsmeter wijken wordt ook de luchtkwaliteit meegenomen. Dit instrument wordt in 2024-2025 geactualiseerd in opdracht van departement Omgeving en departement Zorg.

Departement Zorg heeft ook een adviesverlenende rol in de milieu-effectrapportage en heeft meegewerkt aan het MER-richtlijnenboek Mens-Gezondheid.

• Een duurzame mobiliteit draagt niet enkel bij aan een betere luchtkwaliteit, maar heeft nog heel wat andere gezondheidsvoordelen.
   
• Ook in milieugezondheidskundige aandachtsgebieden is luchtkwaliteit een specifiek aandachtspunt. Je vindt er ook een overzicht van de gezondheidskundige advieswaarden die onder meer in de milieu-effectrapportage gehanteerd worden. 
   
• De Logo’s dragen de principes van een gezonde publieke ruimte uit naar de lokale besturen. 
   
• In onze woonkernen is houtverbranding een belangrijke bron van luchtverontreiniging Meer info hierover vind je bij de Vlaamse Milieumaatschappij en in het rapport Houtstook van onze Partnerorganisatie Milieugezondheidszorg.
   
• We brengen meer tijd binnen door dan buiten. De kwaliteit van de binnenlucht wordt beïnvloed door de buitenlucht, maar kent daarnaast nog een aantal specifieke aandachtspunten. Meer informatie hierover vind je onder Binnenmilieu.
   
• Het belang van een gezonde luchtkwaliteit wordt ook onderschreven in de Gezondheidsdoelstelling Milieugezondheidszorg.
   
• Meer informatie over de luchtkwaliteit in Vlaanderen vind je bij de Vlaamse Milieumaatschappij.
   
• Algemene informatie over luchtkwaliteit en gezondheid vind je bij de Wereldgezondheidsorganisatie.
   
• Het Europees Milieuagentschap geeft een overzicht (in het Engels) van de luchtkwaliteit en de gezondheidsimpact in Europa.